ال بویه

آل بویه. آل بویه یا بوییان یا بویگان (۳۲۰–۴۴۷ ق / ۹۳۲–۱۰۵۵ م) از دودمان های دیلمی زیدی مذهب شیعه پس از اسلام است که در بخش مرکزی و غربی و جنوبی ایران و عراق فرمانروایی می کردند و از دیلم در لاهیجان گیلان برخاسته بودند. ایشان از جمله استقلال طلبانی بودند که بعد از سلطه اعراب بر ایران برای برگشت عزت ایران و ایرانی تشکیل دولت و کشور مستقل دادند. نام پدر آل بویه شجاع بود و سه پسر به نام های علی، حسن و احمد داشت که هر سه از جملهٔ سر دمداران تشکیل دولت و کشور آل بویه بودند و هر یک به سویی لشکر کشیدند. احمد نیز به عراق و بغداد حمله و خلیفهٔ عباسی را سرنگون کرد ،همزمانی این مقدمات و انقلابات و تشکیل دول ایرانی برابر بود با بی لیاقتی و بی کفایتی خلافت عباسیان که همین امر باعث فروپاشی این سلسهٔ عرب شد .البته قبل از هنگامه هایی مبنی بر تشکیل دول ایرانی داخل پهنهٔ ایران ،شورش ها و استقلال خواهانی چون ابومسلم خراسانی یا بابک سردار آذربایجانی بود که هیچ یک به تشکیل دولت و کشور نینجامید. از آنجا که آل بویه مذهب شیعه داشتند، می شود این سلسله را از آغازگران و مبدیان تبلیغ و تحکیم مذهب شیعه در ایران حساب کرد. از دستاوردهای احمد آل بویه که بنا به امر خلیفه وقت عباسی معزه دوله گفته می شد، می توان انتشار علنی عقاید شیعه و نوسازی عتبات و عالیات، امر به تعطیل بودن روز دهم محرم و سوگواری راحت و آشکار علویان و نظام دهی به امور شیعیان، اذان دادن به روش علویان در محل هایی که آمار علویان زیاد بود و روشن فکری در مورد دین، علم، هنر و پیشرفت جامعه از جملهٔ دستاوردهایی بود که تا آن زمان هنوز رخ نداده بود. برادران دیگر احمد نیز مانند او دلیر، بی باک و با سیاست بودند و در هیچ لشکرکشی و بعد از آن وحشی گری صورت نپذیرفت و تمام جنگ آن ها داخل میدان جنگ تمام میشد و همین مردانگی و مسلک آن ها زبانزد بود. آل بویه تا مدتی برای بدست آمدن اوضاع مملکت داری به ظاهر تحت فرمان خلیفه عباسی بودند و خود خلیفه عباسی نیز از آن ها بسیار هراس داشت.نبو
مهم ترین منبع دربارهٔ اوایل حکومت آل بویه، «تجارب» ابن مسکویه است. برای دوران میانی آل بویه، به «ذیل کتاب تجارب الامم» ابوشجاع محمد روذراوری و «تاریخ حلال الصابع» حلال بن محسن صابع و برای دوران آخر آل بویه باید به سراغ «منتظم» ابن الجوزی و ابن اثیر رفت.
اطلاعات بیشتری می شود از «رسائل» عبدالعزیز بن یوسف شیرازی (وزیر عضدالدوله)، «المختصر من رسائل ابی اسحاق السابع» ابو اسحاق ابراهیم بن حلال صابع و «رسائل الصاحب بن عباد» ابولقاسم اسماعیل صاحب بن عباد (وزیر معیدالدوله) جمع آوری کرد.
منابع اولیه دیگر شامل ابن بلخی، ابوبکر محمد بن یحیی صولی، اخبار الراضی بالله ولمتقی بالله او تاریخ الدول العباسیه من سنات ۳۳۲ الی ۳۳۳، «نشوار المحاضره» ابو علی محسن تنوخی، «دیوان المعید فی الدین»، «السیرت المعیدیه» است.

آل بویه. آلِ بُویه
آلِ بُویه
آلِ بُویه
(یا: دَیْلَمیان؛ دَیالمه) سلسلۀ مقتدر و شیعی مذهب ایرانی (حک: ۳۲۰ـ۴۴۸ق). این سلسله را سه برادر به نام های علی، حسن و احمد تأسیس کردند. آن ها به نام پدر خود ابوشجاع بویه، «آل بویه» نامیده شدند. برادران بویه ماهی گیر بودند و سپاهیگری را در ۳۱۶ق در دستگاه ماکان کاکی آغاز کردند و در لشکر مَرْداویج زیاری جایگاهی مهم یافتند، اما در اندک زمانی روابط ایشان با مرداویج تیره شد. علی، تمامی متصرفات او را تصاحب کرد و برادر خود، احمد، را به فتح بغداد فرستاد. احمد، در ۳۳۴ق، بغداد را تصرف کرد و، المستکفی بالله، خلیفه عباسی، به علی لقب «عِمادُالدّوله»، به حسن لقب «رُکنُ الدّوله» و به احمد لقب «مُعزُالدّوله» داد. احمد، خلیفه را خلع و المُطیعُ الله را به جای او نشاند. از این پس، مقرر شد در خطبه ها نام آن ها برده و سکه نیز به نامشان ضرب شود. در این زمان، حکومت فارس در دست علی عمادالدوله، عراق عرب و خوزستان و کرمان در دست احمد معزالدوله و ری و همدان و اصفهان و توابع آن در دست حسن رکن الدوله بود. با مرگ عمادالدوله در ۳۳۸ق، عَضُدالدّولۀ دیلمی به جانشینی وی رسید. مُعزُالدّوله نیز در ۳۵۶ق درگذشت. با درگذشت رُکْنُ الدّوله در ۳۶۶ق اتحاد ممالک دیالمه از هم گسیخت و به سه قسمت عمده تقسیم شد: ۱. دیالمۀ فارس، در اختیار عَضُدالدّوله؛ ۲. دیالمۀ عراق، خوزستان و کرمان در اختیار عِزُالدّولۀ دیلمی؛ ۳. دیالمۀ ری، همدان و اصفهان، در اختیار مُؤیدالدّولۀ دَیْلمی. البته این تقسیم بندی نتوانست از بروز جنگ های داخلی بین آن ها جلوگیری کند. از میان شاخه های آل بویه، عَضُدالدّوله در فارس مقتدرتر از دیگر شاخه ها حکومت کرد و خود را «شاهنشاه» نامید. او در ۳۶۷ق عِزُالدّوله را در بغداد شکست داد و در ۳۶۹ق با عقب راندن برادران خود از ری بر سراسر ایران سیطره یافت. این قلمرو از عمان تا کرانۀ دریای خزر و از کرمان تا سرحدات شمالی سوریه می رسید که بعدها مُکْران و سیستان نیز بدان ضمیمه شد. با مرگ عَضُدالدّوله در ۳۷۲ق بر سر جانشینی او اختلاف پدید آمد تا این که صاحب بن عَبّاد به پشتیبانی فَخْرالدولۀ دیلمی، برادر عَضُدالدّوله، برخاست و او را به پادشاهی رساند و قلمرو آل بویه به دو بخش ری و بغداد تقسیم شد که هر دو دعوی شاهنشاهی داشتند. بَهاءُالدّولۀ دَیلمی در بغداد واپسین شاهنشاه آل بویه بود که بر سراسر قلمرو آل بویه حکمرانی می کرد و اضمحلال حکمروایی آل بویه تقریباً از اواخر امارت او آغاز شد (۴۰۳ق). جانشینی سلطان الدولۀ دیلمی در شیراز و رقابت او با برادرش، مشرف الدولۀ دیلمی، که در بغداد از حمایت ترکان برخوردار بود، و درگیری جانشینان این دو، ابوکالیجار در فارس و جلال الدولۀ دیلمی در بغداد، موجب دست اندازی سلطان محمود غزنوی در ۴۲۰ق به ری شد. با مرگ جلال الدوله، ابوکالیجار برای مدت کوتاهی وحدت قلمرو آل بویه را بازگرداند اما گسترش قدرت سلجوقیان در شرق فرصت چندانی به آل بویه نداد. آخرین شاهان آل بویه، ملک رحیم در بغداد و منصور فولادْستون در فارس در حالی که سرگرم درگیری های سنتی خود بودند، نواحی شرقی قلمرو خود را از دست دادند. طُغْرل سلجوقی در ۴۴۷ق با ورود به بغداد خلیفه را وادار کرد به نام او خطبه بخواند و با دستگیری ملک رحیم حکومت آل بویۀ بغداد پایان یافت. فولادستون، که پیش از این به سلجوقیان پیوسته بود، در ۴۵۴ق به قتل رسید و بدین ترتیب سلسله آل بویه منقرض شد. آل بویه چندان به گسترش زبان و ادب فارسی دلبستگی نشان نمی دادند، هرچند شاعران نامداری در دربار آل بویه ری می زیستند، اما در میان آنان عضدالدوله، خود مردی ادیب و دانشمند بود و کتابخانۀ بزرگ و معتبری داشت. آل بویه وزیرانِ دانشمندی چون ابن عمید، صاحب ابن عبّاد و ابن سینا داشتند که منزل و محفل آنان، خود مجمع عالمان، فاضلان و ادیبان و دانشمندان بود. آل بویه مراسم عزاداری محرم و جشن عید غدیر را در بین شیعه رواج دادند، اما تعصبی در ترویج این مذهب نداشتند و با پیروان دیگر مذاهب و ادیان به تسامح رفتار می کردند و برخی از وزرا، کاتبان و حتی حاکمان آن ها غیرمسلمان بودند. نیز ← دیالمه

[ویکی فقه] آل بویه. آل بویه، سلسله ای ایرانی نژاد و شیعی مذهب، منسوب به ابوشجاع بود.
که میان سال های ۳۲۲-۴۴۸ق/۹۳۳-۱۰۵۶م بر بخش بزرگی از ایران و عراق و جزیره تا مرزهای شمالی شام فرمان راندند.
سابقه تاریخی
در میانه های سده ۳ق/۹م، سلطه دیرینه دستگاه خلافت عباسی با جنبش های استقلال طلبانه ای در قلمرو خود روبه رو شد که به سهم خویش به ضعف تدریجی نفوذ سیاسی خلفا انجامید. این جنبش ها، در میان ایرانیان که از پیش فرصتی می جستند تا خود را از بند ستم عباسیان برهانند، با ظهور دولت های صفّاریان و سامانیان و زیاریان به اوج خود رسید.
← جنبش های دیلمی
برخی از فرمانروایان آل بویه در فارس (۳۲۲-۴۴۷ق/۹۳۳-۱۰۵۶م) عبارتند از:
← علی بن ابی شجاع
...