لاتین نویسی

لاتین نویسی یا لاتین سازی (به انگلیسی: latinization) یا رومن نویسی/رومن سازی (به انگلیسی: Romanization) در زبان شناسی به معنای تبدیل نوشتار از یک خط به خط لاتین است. لاتین نویسی شامل نویسه گردانی، برای نمایش متن، ترانویسی، یا گفتار یا هردوی آنهاست.خطِ لاتین امروزه در جهان نقشِ یک خطِ دوم را بازی می کند. به طوریکه در تابلوهایِ شهرها و خیابان ها یا نشانی هایِ اینترنتی در همهٔ کشورها وجود دارد. از سویِ دیگر تجربه نشان داده، که تلاش برایِ آموزشِ خواندن و نوشتن به میلیون ها تن از کودکان و نوجوانانِ ایرانی تبار در خارج از کشور به دلیلِ عدمِ تماسِ روزمره با خطِ فارسی، اغلب ناکارآمد از آب در می آید. به نظر می رسد که چاره ای برایِ برون رفت از این دشواری پیدا شده باشد، و آن به کارگیریِ خطِ لاتین در کنار یا به جای خطِ فارسی است.
دبیره پارسی لاتین
نویسه گردانی
ترانویسی
آوانگاری
واج شناسی و آواشناسی فارسی
الفبای آوانگاری بین المللی
الفبای آوایی
الفبای لاتین
خط اوستایی
کشورهای غربی برای استانداردسازی تلفظ متون کشورهای غیرلاتین زبان استاندارهای بسیاری تدوین کرده اند که از آن جمله می توان به لاتین نویسی الا-ال سی، DIN 31635، الفبای آوانگاری بین المللی اشاره کرد.
پس از ارائه بسیاری از الفباها و اصول غیررسمی که همگی با شکست مواجه شدند، لاتین نویسی پارسی بر اساس یک دبیره جدید با عنوان دبیره پارسی لاتین معرفی گشته که دارای قواعد جامع و محکمی می باشد. ابداع نویسه هایِ ǎ ě ğ š ȟ č ž، باعث شده تا دوگانگی ها و ابهام ها از بین بروند. زیرا برای هر واج تنها یک نویسه وجود دارد و حروف دوحرفی برای ادای یک واج به چشم نمی خورند. مثلاً در این دبیره برای ادای واج (شِ) از نویسهٔ š (اس گُوِه دار) استفاده می شود. پس واژهٔ شن به صورت šen نوشته می گردد. بعبارت دیگر، بکارگیری حروف ترکیبی همانند sh برای ادای واج (شِ) ممنوع هستند. مثلاْ واژه اسهال (Eshǎl)، به همان صورت که ادا می شود، نوشته هم می گردد و به اشتباه اِشال خوانده نمی شود. اختصاص نویسه های تک حرفی برای هر یک از واجها ضروری است.
تا مدت ها استاندارد رسمی برایِ آوانگاری فارسی به خطِ لاتین نبود. در سال ۱۳۸۲ نظام آوانگاری کلی نام های جغرافیایی ایران ارائه شد و پس از آن برای تصویب به گروه متخصصان نام های جغرافیایی سازمان ملل ارسال شد و سرانجام در نهم اوت ۲۰۱۲ در دهمین کنفرانس بین المللی استانداردسازی نام های جغرافیایی، به عنوان یکی از شیوه های لاتین نویسی مورد قبول سازمان ملل، به تصویب رسید. پس از آن در سال ۱۳۹۱ شمسی، این استاندارد با عنوانِ "شیوه نامه آوانگاریِ کلیِ نام های جغرافیاییِ ایران" به همهٔ وزارتخانه ها و نهادهایِ دولتی برایِ اجرا ابلاغ شد. البته پیشتر در دهه ۵۰ الگویی نزدیک به این شیوه نامه، نخستین بار توسط دکتر محمد معین در واژه نامه فرهنگ معین برای نمایش بهتر تلفظ ها بکار برده شده بود و الفبای معین بر اساس آن الفبای قدیمی بنا گشته است.از ویژگی هایِ این شیوه نامه، بکاربردن نویسهُ/x/ برای آوای /خ/ و نویسهُ /q/ برای آوای /ق/ است. درحالیکه اگر شخصی این شیوه نامه را بیاموزد، در یادگیری زبان انگلیسی دچار مشکل خواهد شد. برای مثال واژه انگلیسی Box را «باخ» می خواند و ادا می کند. لزا لازم است نویسه های جدید در دبیرهٔ لاتین، با حروف انگلیسی هیچ گونه شباهتی نداشته باشند. از این رو دبیره پارسی لاتین بر شیوه نامه معین و مصوبات غربی برای الفبای عربی ارجحیت دارد.