قبچاق ها قبیله ای از ترک زبانان افغانستان اند که بشکل پراگنده در شمال و غرب افغانستان با ایماق ها، ازبک ها و ترکمن ها زندگی می نمایند. نفوس این گروه قومی در افغانستان در حدود ۱۰۰۰۰ نفر می رسد. طور مشخص جمعیتی از این ملیت بیشتر در ولایت های هرات، غور، بادغیس، فاریاب، بلخ، سرپل، سمنگان، ولسوالی اوبه هرات، ولسوالی قیصار و قلعه ولی منطقه چهارشنبه سکونت دارند. گروه از این ملیت در سراسر آسیای میانه بشکل پراکنده زندگی دارند ولی تجمع اصلی این ملیت در روسیه اوکرائین، جزیره کریمه، هنگری، رومانیا و بعضی از کشورهای اروپای شرقی می باشد. می توان گفت که قبچاق ها مشهورترین قبیله ترک، در ترکستان روسیه هستند. در افغانستان بیشتر در تحت نام ملیت ازبک و گاهی هم مربوط به قزاق ها و عده ای هم از شاخه تایمنی ایماق ها شمرده می شوند. درحقیقت قبچاق ها شاخه ای از خانات قبچاق می باشد. این مردم از اولاده اوغوز خان بوده و در طول تاریخ نفوس آن ها ازدیاد یافته و از خود کشورها و دولت ها ساخته اند. قرن ها قبل این گروه قومی از کنار رودارتیش و رودآب مغولستان نشعت نموده مدت زمان در دشت های وسیع به نام قپچاق زندگی نمودند و پس از جنگ های متعدد با مغول ها و بیزانس به روسیه و کشورهای اروپای شرقی مثل اوکرائین و کریمه مهاجرت نمودند. ترکان قنقلی نیز از گروه قومی دشت قبچاق بودند. مادر سلطان علاءالدین محمد خوارزمشاه یعنی ترکان خاتون نیز از همین قوم بوده، به همین دلیل قبچاقیان شرقی با خوارزمشاهان متحد گردیدند. امکان آن می رود که در آن زمان یا بعد تر از آن با گروه های دیگر از ترکان به افغانستان نقل مکان نموده باشند. در مورد ترکان و قبچاق های افغانستان دانشمدان چون خانیکوف روسی، فریه, استوارات، سینا روف، گستاگنی و دنی قبلاً تحقیقاتی انجام داده اند.
مناطق آسیای میانه
اورال
ولگا دُن ـ دونتس
دین یپرپایین
دانیوب بود.
اگرچه قبچاق افغانی یکی از شاخه های اصلی نژاد ترک می باشد و در گذشته ها دارای زبان رسمی قبچاقی بودند اما بعد از حمله مغول ها به دشت های وسیع قبچاق در شمال دریای خزر پراگنده شدند و به کشورهای آسیای میانه و اروپا مهاجرت کردند. از آن جمله ترکمنستان، قزاقستان، افغانستان، هنگری، اوکراین، آذربایجان و ایران می باشد. بدین لحاظ در افغانستان زبان رسمی مشترک ندارند. بیشتر قبچاق های ولایات بلخ، سمنگان، فاریاب و سرپل به زبان ازبکی با لهجه قبچاقی صحبت می کنند؛ و قبچاق های ولایات هرات، غور، بادغیس به زبان فارسی صحبت می کنند.
رسم و رواج و زبان قبچاق ها تقریباً از از بین رفته است. قبچاق ها در هر ولایت یا سمت که سکونت دارند در اقلیت بوده اند، از این رو تحت تأثیر رسم و رواج های همان مناطق قرار گرفته اند. قبچاق ها از لحاظ دموگرافی به دو دسته تقسیم می شوند، قبچاق های که از نگاه شباهت فیزیکی تقریباً هم مانند مردمان جمهوری چچن می باشند یعنی قد بلند، موهای زرد یا خرمائی و چشمان آبی دارند و قبچاق های مختلط که تقریباً شباهت با ازبک ها و قزاق ها دارند. شمس تبریزی نیز از ترکان قبچاق بوده، چنانچه مولانا جلال الدین بلخی در وصف شمس تبریز گفته است که:"زهی بزم خداوندی زهی می های شاهانه زهی یغما که می آرد شه قبچاق ترکانهسبک رو چون بت قبچاق من بود گمان افتاد خود کافاق من بود"
محترم حاجی وکیل عبدالجبار خان خادم قبچاق وکیل پارلمان در دوره سیزدهم ولسی جرگه، حاجی وزیر از ولسوالی کرخ هرات، حاجی زمان قبچاق متنفذ قوم در ولسوالی شولگره مزار شریف، قوماندان فتح الله قیصاری وکیل پارلمان، مرحوم عبدالرووف ثوری معاون رسول پهلوان و از فرماندهای بسیار قوی فرقه ۵۱۱ می باشد.
مناطق آسیای میانه
اورال
ولگا دُن ـ دونتس
دین یپرپایین
دانیوب بود.
اگرچه قبچاق افغانی یکی از شاخه های اصلی نژاد ترک می باشد و در گذشته ها دارای زبان رسمی قبچاقی بودند اما بعد از حمله مغول ها به دشت های وسیع قبچاق در شمال دریای خزر پراگنده شدند و به کشورهای آسیای میانه و اروپا مهاجرت کردند. از آن جمله ترکمنستان، قزاقستان، افغانستان، هنگری، اوکراین، آذربایجان و ایران می باشد. بدین لحاظ در افغانستان زبان رسمی مشترک ندارند. بیشتر قبچاق های ولایات بلخ، سمنگان، فاریاب و سرپل به زبان ازبکی با لهجه قبچاقی صحبت می کنند؛ و قبچاق های ولایات هرات، غور، بادغیس به زبان فارسی صحبت می کنند.
رسم و رواج و زبان قبچاق ها تقریباً از از بین رفته است. قبچاق ها در هر ولایت یا سمت که سکونت دارند در اقلیت بوده اند، از این رو تحت تأثیر رسم و رواج های همان مناطق قرار گرفته اند. قبچاق ها از لحاظ دموگرافی به دو دسته تقسیم می شوند، قبچاق های که از نگاه شباهت فیزیکی تقریباً هم مانند مردمان جمهوری چچن می باشند یعنی قد بلند، موهای زرد یا خرمائی و چشمان آبی دارند و قبچاق های مختلط که تقریباً شباهت با ازبک ها و قزاق ها دارند. شمس تبریزی نیز از ترکان قبچاق بوده، چنانچه مولانا جلال الدین بلخی در وصف شمس تبریز گفته است که:"زهی بزم خداوندی زهی می های شاهانه زهی یغما که می آرد شه قبچاق ترکانهسبک رو چون بت قبچاق من بود گمان افتاد خود کافاق من بود"
محترم حاجی وکیل عبدالجبار خان خادم قبچاق وکیل پارلمان در دوره سیزدهم ولسی جرگه، حاجی وزیر از ولسوالی کرخ هرات، حاجی زمان قبچاق متنفذ قوم در ولسوالی شولگره مزار شریف، قوماندان فتح الله قیصاری وکیل پارلمان، مرحوم عبدالرووف ثوری معاون رسول پهلوان و از فرماندهای بسیار قوی فرقه ۵۱۱ می باشد.
wiki: قبچاق های افغانستان