ازاد بلگرامی

آزاد بلگرامی. میر غلام علی بن نوح حسینی واسطی معروف به آزاد بلگرامی شاعر، عارف، ادیب و مورخ اهل هندوستان بود.
سندالسعادات فی حسن خاتمه السادات، کتابی در تجلیل از سادات و بیان حسن عاقبت آنان که در ۱۲۸۲ق/۱۸۶۵م در بمبئی به چاپ رسیده است.
غزلان الهند، ترجمهٔ دو فصل سوم و چهارم سُبحَةُالمرجان خود دربارهٔ استعاره و مجاز، و حالات عشق و صفات معشوق که در ۱۱۷۸ق/۱۷۶۵م نوشته است.
شجرة طیّبه، در شرح احوال بزرگان بلگرام
روضه الاولیاء، در شرح احوال ۱۰ تن از مشایخی که در «روضه» (یا خالدآباد) به خاک سپرده شده اند. در ۱۳۱۰ق/۱۸۹۲م در اورنگ آباد به چاپ رسیده است.
مآثرالکرام، یا تاریخ بلگرام، در ۲ بخش؛ بخش اول در احوال ۸۰ تن از «فقرا» یی که به نوعی با بلگرام ارتباط داشته اند، بخش دوم در احوال ۷۰ تن از فضلای مربوط به بلگرام، آزاد شرح احوال خود را نیز در هر ۲ بخش آورده است. در ۱۳۲۸ق/۱۹۱۰م در حیدرآباد به چاپ رسیده است.
سرو آزاد، یا دفتر دوم مآثرالکرام. در ذکر احوال شاعرانی که بعد از ۱۰۰۰ق/۱۵۹۲م در هند می زیسته اند. در ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م در لاهور به چاپ رسیده است.
ید بیضا، تذکره احوال ۵۳۲ تن از شاعران متقدم و متأخر زبان پارسی است.
خزانهٔ عامره، تذکرهٔ دیگری دربارهٔ ۱۳۵ تن شاعران. در ۱۲۸۸ق/۱۸۷۱م و ۱۳۱۷ق/۱۹۰۰م در کانپور به چاپ رسیده است (بخش هایی از این کتاب به زبان انگلیسی ترجمه و منتشر شده است).
دیوان اشعار، شامل غزلیات، چند رباعی و قطعه
مثنوی در جواب مثنوی میرعبدالجلیل بلگرامی
مثنوی سراپای معشوق
دلگشانامه، منظومه ای دربارهٔ مختار و خونخواهی حسین بن علی که در صحّت انتساب آن به آزاد تردید شده است.
وی در ۲۵ صفر ۱۱۱۶ (۱۸ ژوئن ۱۷۰۴) در بِلگرام به دنیا آمد. وی خود را از نژاد زید بن علی بن حسین، پیرو مذهب حنفی و مکتب چشتیه معرفی کرده است. او تحصیلات دینی خود را در مکه و مدینه گذراند و به دلیل قصایدی عربی که در مدح محمد بن عبدالله سروده به «حسان هند» معروف است. آزاد بلگرامی در ۱۵ ذیقعده ۱۲۰۰ ق (۲۱ دسامبر ۱۷۸۶) در اورنگ آباد درگذشت.
غزلیات فارسی او بیشتر به سبک هندی نزدیک است. آثار او به زبان های فارسی، عربی و اردو نوشته شده و از شعر، کتاب های ادبی، تاریخی، عرفانی و مذهبی تشکیل می شود.

[ویکی فقه] آزاد بلگرامی. میر غلام علی بن نوح حسینی واسطی معروف به آزادِ بِلْگُرامی (۱۱۶-۱۲۰۰ق/۱۷۰۴-۱۷۸۶م) شاعر، عارف، ادیب و مورخ اهل هندوستان بود.
آزاد در بخش میدانپوره از شهرستان بلگرام زاده شد. او در کتابهایش: مآثرالکلام،
آزاد بلگرامی، ماثرالکرام، ج۱، ص۱۶۱، حیدرآباد دکن، ۱۹۱۰م، ۱۳۹۰۱.
آزاد در خاندن علم و ادب پرورش یافت و مقدمات علوم را در زادگاه خود نزد میرطفیل محمد بلگرامی، که بعدها به او «استادالمحقّقین» لقب داد، فرا گرفت. لغت و ادب و حدیث و سیرت نبوی را نزد جد مادری خود میرعبدالجلیل بلگرامی و عروض و قوافی و فنون ادبی را نزد دایی خود میرمحمد تحصیل کرد و در ۱۱۳۷ق/۱۷۲۴م به دست میرسیدلطف الله بلگرامی به طریقت صوفیان چشتی درآمد. در ۱۱۵۰ق/۱۷۳۷م به قصد حج عازم سفر شد. در مدینه صحاح ستّه را نزد محمد حیات سندهی قرائت کرد و در مکه نزد شیخ عبدالوهاب طنطاوی به تحصیل حدیث پرداخت.
آزاد بلگرامی، میرغلام علی، ج۱، ص۱۲۴، خزانه عامره، کانپور، ۱۸۷۱م، ۱۳۹۰۰.
آزاد در نیمه اول عمر خود ۳ سفر کرد: در ۱۱۳۴ق/۱۷۲۱م همراه میرعظمت الله «بیخبر» بلگرامی (د ۱۱۴۲ق/۱۷۲۹م) برای دیدن جد مادری خود میرعبدالجلیل و تحصیل نزد او به شاهجهان آباد ( دهلی ) رفت و پس از ۲ سال اقامت در آن جا به بلگرام بازگشت. در ۱۱۴۲ق/۱۷۲۹م برای دیدار دایی خود میرمحمد بلگرامی عازم سیوستان سند شد. میرمحمد او را برای مدت ۴ سال به نیابت خود به امر بخشیگری و وقایع نگری در آن جا گماشت و خود به بلگرام رفت. سرانجام پس از مراجعت میرمحمّد، در ۱۱۴۷ق/۱۷۳۴م به دهلی و سپس به بلگرام بازشت. وی در این سفر با حزین لاهیجی (۱۱۰۳-۱۱۸۱ق/۱۶۹۱-۱۷۶۷م) در شهر بهکر و با واله داغستانی (۱۱۲۴-۱۱۷۰ق/۱۷۱۲-۱۷۵۶م) در لاهور دیدار کرد.
آزاد بلگرامی، میرغلام علی، ج۱، ص۱۹۴، خزانه عامره، کانپور، ۱۸۷۱م، ۱۳۹۰۰.
...