[ویکی اهل البیت] أنوار التنزیل و أسرار التأویل. ذهبی در تفسیر و مفسران( ج 1 ص 305) می گوید: تفسیر بیضاوی به نام انوار التنزیل و اسرار التاویل از نظر حجم تفسیری متوسط است که مفسر در آن بین تفسیر و
تاویل جمع نموده و آنرا بر مبنای اصول و قواعد مذهب اهل سنت بنا نهاده است.
این تفسیر در واقع خلاصه
تفسیر کشاف زمخشری است با این تفاوت که زمخشری
معتزلی است ولی بیضاوی
اشعری می باشد.
روش تفسیری بیضاوی تابع روش تفسیری زمخشری است به اینگونه که در پایان هر
سوره حدیثی در
فضیلت قرائت سوره و
ثواب و پاداش برای قاری و خواننده آن
بیان کرده که البته اینگونه احادیث می بایست مورد نقد و بررسی بیضاوی قرار می گرفت که متاسفانه اینکار نشده و وی به تبع زمخشری این روایات را نقل نموده است. استاد معرفت گوید: این تفسیر، دارای
سبکی لطیف، عباراتی ظریف و قدرت بیانی شگفت است و به همین علت بسیاری از مفسران از جمله
فیض کاشانی در
تفسیر صافی بر آن تکیه کرده اند.
بیضاوی در مسایل و نکات معضل و مشکل مربوط به آیات، نظریات دقیقی دارد. وی از تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر مفردات راغب اصفهانی بهره گرفته و پاره ای اقوال و آراء
صحابه و تابعان را نیز در آن آورده است. البته در تفسیر آنان از خرد و اندیشه هم استمداد جسته و نکات جالب و زیبا و استنباطات دقیقی را در ضمن آنها بیان کرده است. به قرائت های مختلف توجه نشان داده و موارد شاذ را هم می آورد و بدون تفصیل و با اختصار به مسایل نحوی نیز می پردازد. همچنین در تفسیر
آیات الاحکام بعضی از مسایل فقهی را نیز بیان می کند، بدون آنکه سخن به درازا بکشد.
امتیاز برجسته تفسیر بیضاوی این است که اخبار و روایات اسرائیلی را- جز اندکی- نیاورده است و گاهی هم که روایتی می آورد، در آغاز روایت می گوید:«گفته اند» یا«روایت کرده اند» به این دلیل که می خواهد ضعف روایت را بر خواننده روشن سازد.
هنگامی که به تفسیر و توضیح آیات مربوط به مسایل طبیعی و هستی نیز می پردازد، بدون شرح و توضیح از آنها می گذرد. شاید این روش، از طریق«تفسیر کبیر» فخر رازی به تفسیر وی راه یافته باشد.
استاد معرفت می گوید: تفسیر او کتابی ارزشمند و بی نیاز از توضیح و بیان است و در آن، خلاصه کشاف در
اعراب و
معانی و بیان، برگزیده تفسیر کبیر در
حکمت و
کلام و غوامض و لطایف تفسیر راغب در
اشتقاق و
لغت آمده است در نتیجه می توان گفت تفسیر بیضاوی خلاصه این سه منبع است نه کشاف.
wikiahlb:
شافعی بیضاوی (م 691ق)، از عالمان و متکلمان و مفسران معاصر علامه حلّی و خواجه نصیر الدین طوسی بوده است.آماده سازی و مقدمه کتاب توسط محمد عبدالرحمن مرعشلی انجام شده است.
بیضاوی، در مقدمه کوتاه کتاب، به اجمال از انگیزه نگارش آن سخن گفته است. وی به انگیزه فراهم آوردن تفسیر فشرده و گویا، همراه با زبده اندیشه های اندیشه وران، دست به نگارش تفسیر زده است .
روش تفسیری بیضاوی بدین ترتیب است که در آغاز، از نام سوره، جایگاه نزول و تعداد آیات آن یاد می کند و آنگاه به تفسیر و تبیین واژه ها پرداخته و تفسیر را ادامه می دهد.
این کتاب در حقیقت، در برابر «کشاف» زمخشری به نگارش درآمده و گرایش به فکر اشعری از نکات بارز این تفسیر است. مطالب تفسیر بیشتر برگرفته از «کشاف» زمخشری و تفسیر کبیر فخر الدین رازی است. یکی دیگر از منابع مورد استفاده بیضاوی، به ویژه در لغت و اشتقاق و بیان دقایق زبانی و ادبی قرآن کریم، تفسیر راغب اصفهانی است. صاحب «کشف الظنون» همچنین ذیل مدخل «تفسیر الراغب»، از آن به عنوان یکی از مآخذ «أنوار التنزیل» بیضاوی یاد می کند .
تفسیر بیضاوی از جمله تفاسیر مختصر، مفید و محکم است که به خاطر ویژگی ها و برجستگی هایی که دارد، مورد توجه عالمان و حوزه های علوم اسلامی قرار گرفته و همت بسیاری از تفسیرپژوهندگان و محققان را به خود جلب کرده است؛ ازاین رو عالمان بسیاری به آن شرح نوشته و یا حاشیه و تعلیقه نگاشته اند. مرعشلی، در مقدمه اش بر کتاب، اسامی 50 حاشیه و تعلیقه بر کتاب را ذکر کرده است .
[ویکی فقه] انوار التنزیل و اسرار التاویل (کتاب). أنوار التنزیل و أسرار التأویل نگاشته بیضاوی است.
ذهبی در تفسیر و مفسران (ج ۱ ص۳۰۵) می گوید: تفسیر بیضاوی به نام انوار التنزیل و اسرار التاویل از نظر حجم تفسیری متوسط است که مفسر در آن بین تفسیر و تاویل جمع نموده و آنرا بر مبنای اصول و قواعد مذهب اهل سنت بنا نهاده است
التفسیر والمفسرون، الذهبی، محمد حسین، ج۱، ص۲۱۱.
۱- بیشتر مقاله حاضر ترجمه جزوه الامام القاضی البیضاوی تالیف محمد علی قطب می باشد. ۲- تفسیر و مفسران، محمد هادی معرفت، ج۲ ۳- التفسیر و المفسرون، محمد حسین ذهبی، ج۱ ۴- طبقات المفسرین، احمد ادنه وی،
