خاور نزدیک باستان

خاور نزدیک باستان گهوارهٔ کهن ترین تمدن ها و دربرگیرندهٔ خاورمیانهٔ کنونی، میان رودان (عراق، جنوب باختری ایران، جنوب شرقی ترکیه، شمال شرقی سوریه و کویت کنونی)، مصر باستان، ایران باستان (شامل عیلام و تاریخ ایران)، آناتولی، سرزمین کوهستانی ارمنستان، شام، قبرس و شبه جزیره عربستان می باشد. مطالعات مربوط به این برهه در زمینه های باستان شناسی خاور نزدیک و تاریخ باستان انجام می پذیرد. تاریخ این جغرافیا سنتاً از هزاره چهارم (پیش از میلاد) و با سومریان آغاز می شود و اعصار برنز و آهن را دربرمی گیرد.
تمدن باستانی الیپی در غرب ایران و شرق میانرودان
تمدن باستانی ایلامیان در ایران
تمدن باستانی سومریان در میانرودان
تمدن باستانی هیتی ها در آناتولی
تمدن باستانی اورارتو در ایران و آناتولی و میانرودان
تمدن باستانی بابل در میانرودان
تمدن باستانی آشوری در میانرودان
تمدن باستانی ماد در ایران
تمدن باستانی هخامنشی در ایران
مصر • مصر باستانایران • شاهنشاهی هخامنشی • ایلام (تمدن) • مادآناتولی • هیتی ها • هوری ها • ممالک سوری-هیتی • اورارتوشام (سرزمین) • تاریخ قوم اسرائیل • فنیقی ها
خاور نزدیک باستان را یکی از نقطه های رشد بشری می دانند. پیشرفت کشاورزی، قشربندی، پدیداری دولت مرکزگرا، ادیان و جنگ های سازماندهی شده، نخستین امپراتوری ها و ... از اینجا آغاز شدند. همچنین این منطقه را مهد اختراع خط، حقوق، چرخ، اخترشناسی و ریاضیات می دانند.
در طول تاریخ، مهاجرت های انسانی و جابجایی انسان ها همواره به دلیل دستیابی به شرایط بهتر برای زندگی بوده است، در دوران باستان این شرایط بهتر عبارت از آب فراوان تر و خاک حاصلخیزتر برای کشاورزی بوده است. به عنوان نمونه ای از این گونه مهاجرت ها می توان از دو کوچ بزرگ نام برد: نخست، کوچ هندیان آریایی از پیرامون کوهستان های هندوکش به سرزمین های پنجاب و پیرامون رود سند و دیگری، کوچ ایلامیان و سومریان، به سرزمین های باتلاقی تازه خشک شده خوزستان در ایران و میانرودان انجام شده است. سومریان اندیشه ایجاد تمدن را با خود تا دره نیل و مصر در آفریقا پیش بردند. از این گونه مهاجرت ها تمدنهای بزرگ یا گروه هایی از تمدنهای بزرگ برخاستند.