یک کلمه

رساله یک کلمه مشهورترین اثر میرزا یوسف خان تبریزی (یوسف مستشارالدوله) می باشد. در موقع انتشار آن توجه بسیاری را به خود جلب نموده و محل گفت وگو بود. چاپ اول آن در سال ۱۲۸۷ ه‍.ق و چاپ های بعدی در سال ۱۳۰۵ و ۱۳۲۵ در تهران به شیوه چاپ سنگی تجدید گردید. واپسین باز چاپ این رساله در سال های اخیر توسط انتشارات داخلی عرضه شده است.
انقلاب مشروطیت، هرچند بنظر عده ای هیچگونه زمینه فکری و نظری نداشته و بنظر عده ای دیگر زائیده اختلافات دو ابرقدرت روزگار یعنی انگلیس و روس بوده، اما در حقیقت وامدار چالش ها و تمایلات آزادی خواهانه عده بیشماری بوده که آغاز گر اندیشیدن به اصول اولیه انسانی و ملی بودند. از طرف دیگر ارتباط و برخورد این اشخاص با دنیای غرب و مبانی دموکراسی که با اعزام اولین گروه دانشجویان ایرانی به اروپا در زمان عباس میرزا نایب السلطنه صورت گرفت، زمینه ساز جنبش مشروطه گردید.
این رساله از یک مقدمه و بیست و یک فصل و دو بیانیه در خاتمه آن، تشکیل شده است. مستشار الدوله سعی در واکاوی علل عقب ماندگی جامعه ایرانی را داشته و دنبال یافتن راه رهائی از توسعه-نیافتگی و استبداد می گردد. وی در رساله از زبان دوستی که وجود خارجی ندارد، پیشرفت کشور را فقط در یک کلمه و آن هم قانون ذکر می کند.در این رساله اندیشه تدوین قانون اساسی و تشکیل مجلس شورا پیش بینی شده است
او می نویسد:.mw-parser-output blockquote.templatequote{margin-top:0}.mw-parser-output blockquote.templatequote div.templatequotecite{line-height:1em;text-align:right;padding-right:2em;margin-top:0}.mw-parser-output blockquote.templatequote div.templatequotecite cite{font-size:85%}