من لا یحضره الطبیب

مَن لایَحضَرُهُ الطَّبیب، کتابی از محمد زکریای رازی که در زمینهٔ پزشکی نوشته شده است.
نام دیگر کتاب «طب الفقراء» است و رازی آن را برای کسانی که به طبیب دسترسی ندارند، تألیف کرده است. آن را در برابر کتاب طب الملوکی که برای شاهان نگاشته شده است، دانسته اند و این بیان گر توجه خاص رازی به فقرا و بیماران ناتوان است. ابن ابی اُصَیبِعه می گوید: منظور از این کتاب توضیح امراض و ذکر علت آن ها است و اینکه امراض را با داروهای موجود در هر مکان ممکن است معالجه کرد. استقبال از این کتاب موجب شد ابن بابویه، ملقب به «شیخ صدوق»، از بزرگان شیعه، کتابی به نام من لایحضره الفقیه تألیف کند. کتاب در ۳۶ باب تدوین شده است که تقریباً عموم بیماری های وقت را دربرگرفته است. رازی در مقدمهٔ کتاب می گوید: « دانشمندِ جلیل القدری برای خیر و صلاح مردم از من خواست که رسالهٔ مختصری درباب درمان بیماری با غذا و آشامیدنی های موجود در هر مکان که دسترسی به طبیب نیست تألیف کنم. من نیز مسئولِ او را اجابت و کتاب من لایحضره الطبیب را تألیف کردم.» اولین طبیبی که کتاب من لایحضره الطبیب را نوشت، عیسی بن ماسه از پزشکان قبل از رازی بوده است.کتاب من لایحضره الطبیب را دکتر ابوتراب نفیسی به زبان فارسی ترجمه کرده و در شهریورماه ۱۳۶۳ توسط «دفتر جهاد دانشگاهی دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه تهران» به چاپ رسیده است.

[ویکی نور] من لا یحضره الطبیب یا طبیبک قبل وصول الطبیب، از مشهورترین نگاشته های طبی طبیب مشهور، ابوبکر محمد بن زکریای رازی، به زبان عربی است.
مؤلف، این کتاب را برای کسانی نگاشته که توانایی مراجعه به کتب مفصل را ندارند و هدفش این بوده که فائده این نگاشته برای عموم مردم باشد؛ بنابراین، این اثر کتابی کاربردی و عمومی است؛ ازاین رو نسبت به تألیفات دیگر رازی، از جمله «حاوی»، بسیار مختصرتر و نسبت به کتاب هایی همانند «الشکوک علی جالینوس»، کاربردی تر است.
این اثر، همانند بسیاری دیگر از کتب معالجات، با بحث از بیماری های سر شروع شده و با بحث پیرامون اعضای پایین بدن (دست و پا) پایان می پذیرد. مؤلف، خود، ساختار کتاب را چنین ترسیم می نماید: «و قد تبعت سنة مشایخنا - شکر الله سعیهم - فی النزول من اعلی البدن الی اسفله ذاکراً علة و علة و علاجا علاجا (من لا یحضره الطبیب، ص 9).
مؤلف، بیماری های سر را با بیماری صراع شروع می نماید. وی در آغاز، بیماری را معرفی می کند و اسباب و انواع آن را برمی شمرد، آنگاه برای هر بیماری - چنان که وعده داده - درمان و نسخه ای را تجویز می کند.
چنان که در آغاز گفتیم «کتاب من لا یحضره الطبیب» از مختصرترین آثار رازی است؛ در عین حال، این کتاب از جمله کتاب های کاربردی است؛ ازاین رو، مباحث حوزه نظری دانش پزشکی، در این اثر به چشم نمی خورد.