سازمان حج و زیارت

سازمان حج و زیارت یک «سازمان دولتی مستقل» و وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که مسئولیت اجرا و نظارت بر حج تمتع، عمره مفرده، عتبات عالیات عراق، و سفر زیارتی سوریه را بر عهده دارد.
پایگاه اطلاع رسانی سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران
خبرگزاری حج و زیارت
پایگاه اطلاع رسانی ادارهٔ آموزش کارگزاران سازمان حج و زیارت
اماکن خدماتی/اداری سازمان حج و زیارت در کتاب اول
سیاست گذاری، نظارت، هدایت و اداره امور حج و زیارت عتبات عالیات در خارج از کشور و برقراری ارتباط با کشورهای اسلامی و مجامع بین المللی اسلامی در امر حج و زیارت، اهداف این سازمان هستند. شورای عالی حج و زیارت، نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، رئیس سازمان حج و زیارت، و حسابرسان ارکان این سازمان را تشکیل می دهند.
تا سال ۱۳۵۱ امور حج و زیارت ایران توسط بخشی از وزارت کشور انجام می شد. در این سال با تصویب هیأت وزیران وقت، کلیهٔ امور مربوط به حج به سازمان اوقاف (زیر نظر نخست وزیری) واگذار شد.
با تصویب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۳ فعالیت مربوط به حج و زیارت دگربار از جمله وظایف سازمان اوقاف قرار گرفت.

برنامه ریزی، هدایت و ادارۀ امور مربوط به حج و زیارت، ارائه خدمات برای تأمین رفاه زائرین خانۀ خدا و اماکن متبرکه، مسئولیت هایی است که طبق قانون برعهده این سازمان نهاده شده است. کار پر حجم و فشرده حج با مدد بخش غیردولتی، شامل مدیران و عوامل کاروان ها به اضافه پزشکان و روحانیان همراه کاروان ها انجام می شود. نیز تشکل های صنفی و گروهی شرکت های زیارتی و همه کارگزاران مرتبط با سازمان که شامل هسته های خودجوش و مستقل بخش خصوصی هستند، هماهنگ با سازمان، آزادی عمل دارند و حمایت می شوند.
تاریخچه. تا ۱۳۵۰ حج به شکل منسجم و نظام مند اداره نمی شد. امور حج با نظارت وزارت کشور انجام می گرفت و کارت های مجوز ثبت نام برای افرادی به نام حمله دار (راهنما) صادر می شد. در ۱۳۵۱ به موجب تصویب نامه هیئت وزیران اجرای تمامی امور حج از حوزه وزارت کشور خارج و به سازمان اوقاف که رئیس آن معاون نخست وزیر بود، واگذار شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۳۵۸ با تصویب شورای انقلاب کار حج از سازمان اوقاف جدا شد و با عنوان «سازمان حج و زیارت» زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت. با مصوبه ۱۳۶۳ مجلس شورای اسلامی، حج از وظایف سازمان اوقاف و به منزلۀ معاونتی از «سازمان اوقاف و امور خیریه» زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فعالیت ادامه داد. سرانجام برابر مصوبه شورای عالی اداری، حج و اوقاف بار دیگر از یکدیگر تفکیک شد و سازمان مستقلی به نام «حج و زیارت» زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد شد.