شاه چراغ. [ هَِ چ ِ ] ( ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) عوام آنگاه که چراغ روشن است و سوگند خوردن خواهند اشاره به چراغ افروخته کنند و گویند: به این شاه چراغ. ( یادداشت مؤلف ). یا به این شاه چراغ قسم. ( یادداشت مؤلف ).
شاه چراغ. [ هَِ چ ِ ] ( اِخ ) لقبی است که شیرازیان به احمدبن موسی علیه السلام داده اند که در آن شهر مدفون است و بقعه ای دارد. و مهمترین زیارتگاه شهر شیراز است و نزدیک مسجد نو واقع است. حضرت میرسید احمد ( ع ) در آغاز قرن سوم هجری بشیراز آمد و همان جا وفات یافت. در زمان اتابک سعدبن زنگی امیرمقرب الدین مسعود بدرالدین وزیر این شهریار بقعه و گنبدی بر مزار وی ساخت و اتابک نیز رواقی بر آن افزود و سپس ملکه تاش خاتون مادرشاه ابواسحاق اینجو در سالهای 745 - 750 هَ. ق. تعمیرات اساسی در آن انجام داد. [ و تاریخ بنای اصل قبه طبق شیرازنامه در سال 744 هَ. ق. بوده است. ( تعلیقات قزوینی بر شدالازار ص 393 ) ] و بقعه و بارگاه و مدرسه عالی و مدفنی برای خود در جنوب آن ساخت و سی هزار جزو قرآن نفیس منحصر بفرد با خطوط ثلث طلایی و تذهیب عالی مورخ به 745 و 746 هَ. ق. را بر آن وقف نمود. از ابنیه شاه خاتون چیزی باقی نیست لکن قرآنها محفوظ مانده است و در
موزه پارس نگاهداری می شود. درزمان سلطنت شاه اسماعیل اول بسال 912 متولی بقعه که نامش میرزا حبیب اﷲ شریفی بود تعمیرات اساسی در این بنا انجام داد و در 997 هَ. ق. بر اثر زلزله نیمی از بنا منهدم گشت و تعمیر مجدد یافت و در قرن سیزدهم هجری چند بار خراب شد و مجدداً تعمیر و ساختمان گردید و فتحعلیشاه قاجار در سال 1243 هَ. ق. ضریحی بر آن وقف نمود. بر اثر زلزله سال 1269 باز خرابیهایی به بقعه وارد آمد و مرحوم محمد ناصرظهیرالدوله آن راتعمیر کرد بیت ذیل را درباره گنبد شاه چراغ قبل ازخرابیها و تجدید ساختمان نقل مینمایند :
نور میبارد از این گنبد هفتاد و دو ترک
از در مسجد نو تا به در شاه چراغ.
آخر بار مرحوم نصیرالملک گنبد آن را تعمیر نمود ولکن بعلت شکافهای متعددی که برداشت در سال 1337 هَ. ش.گنبد را برچیدند و بجای آن با آهن و مصالح ساختمانی مناسب گنبد سبک و قابل دوام بهمان طرح و بهزینه مردم شیراز ساخته اند. بنای کنونی مشتمل بر ایوان اصلی در مشرق و حرم وسیع و شاه نشینهایی از چهار جانب و مسجدی در جانب مغرب حرم و اطاقها و مقبره های متعدد متصل به بقعه است. آینه کاری و نوشته های گچ بری و تزیینات و درهای نقره و رواق و حرم وسیع این بقعه بسیار جالب توجه است و مرقد مطهر در شاه نشین بین محوطه زیرگنبد و مسجد بالای سر امامزاده قرار دارد و این سبک مرقد که در وسط محوطه زیر گنبد بنا شده از زیارتگاههای معروف شهر شیراز بشمار میرود. دو مناره کوتاه در دو انتهای ایوان زینت بخش بقعه بوده و صحن وسیع از سه جانب آن را احاطه نموده است. بقعه شاه چراغ در تاریخ 20 بهمن ماه 1318 هَ. ش. ذیل شماره 363 در فهرست آثار تاریخی بثبت رسیده است. ( اقلیم پارس تألیف سیدمحمدتقی مصطفوی ص 64 ). و نیز رجوع به احمدبن موسی بن جعفر... شود.
