کلمه جو
صفحه اصلی

شاخه زرین

دانشنامه عمومی

شاخهٔ زرین (The Golden Bough) نام کتابی از جیمز جورج فریزر (۱۸۵۴ ـ ۱۹۴۱) پژوهشگر و مردم شناس شهیر انگلیسی است.
شاخهٔ زرین (پژوهشی در جادو و دین). جیمز جورج فریزر، ترجمهٔ کاظم فیروزمند، چاپ دوم، تهران، آگاه، ۱۳۸۴.
شاخه زرین فریزر و ملاحظات ویتگنشتاین بر آن عطیه زندیه، حکمت و فلسفه، زمستان ۱۳۸۶، شماره ۱۲.
شاخه زرین مریم سادات عربی، کتاب ماه دین، آبان و آذر ۱۳۸۳، شماره ۸۵ و ۸۶.
نگاهی به شاخه زرین از انجیر هندی اثر جیمز جورج فریزر علیرضا خدادوست، اخبار ادیان، دی و بهمن ۱۳۸۴، شماره ۱۷.
سر جیمز جورج فریزر در سال ۱۸۵۴ میلادی در شهر گلاسگو در انگلیس به دنیا آمد. پدرش دانیل فریزر، داروساز بود و مادرش کاترین باگل، از خانواده های اصیل انگلیسی به شمار می رفت. در سال ۱۸۶۹ وارد دانشگاه گلاسگو شد و زیر نظر ویلیام تامسون به خواندن فیزیک روی آورد. سپس به ترینیتی کالج کمبریج رفت و بین سال های ۱۸۷۴ تا ۱۸۷۸ به مطالعهٔ فلسفه و متون کلاسیک پرداخت. در سال ۱۸۷۹ برای پایان نامه ای که دربارهٔ افلاطون نگاشت، با رتبهٔ ممتاز به عضویت ترینیتی کالج برگزیده شد. در سال ۱۸۸۲ به مقام وکالت رسید، اگر چه هیچ گاه از آن استفاده نکرد. در سال ۱۸۹۶ با یک بیوهٔ فرانسوی با نام لیلی گرو (لیدی فریزر) ازدواج کرد که دو دختر داشت. شهرت جهانی جیمز فریزر به سبب نگارش کتاب ۱۲ جلدی «شاخهٔ زرین» است. از دیگر آثار وی می توان به : «توتمیسم و برون همسری» (۴ جلد)؛ ترجمه و تفسیر «توصیف یونان» اثر پوزانیاس (۶ جلد)؛ «دانش عوام در عهد عتیق» (۳ جلد)؛ «رشد نظریهٔ مثل افلاطون» و ... اشاره کرد. جیمز فریزر در اواخر عمر نابینا شد و در تاریخ ۷ ماه مه ۱۹۴۱ درگذشت؛ با فاصلهٔ چند ساعت همسرش نبز بدو پیوست و هر دو در گورستان سنت گیلز در کمبریج آرام گرفتند. وی علاوه بر استادی دانشگاه کمبریج، در سال ۱۹۱۰ کرسی مردم شناسی اجتماعی دانشگاه لیورپول را نیز به دست آورد. او همچنین به جهت خدمات ارزشمندی که به دولت بریتانیا ارائه کرد، به افتخار لقب سر نائل آمد.
شاخهٔ زرین عنوان یکی از برجسته ترین آثار جیمز فریزر است که دارای شهرت جهانی است. شاخهٔ زرین یک پژوهش تطبیقی است که با رویکردی اجتماعی، با تکیه بر دو محور اسطوره و دین، به تحقیق در مبانی خرافه پرستی، ادیان ابتدایی و اعتقادات و مناسک مردمان اولیه می پردازد و در صدد اثبات این ادعاست که سیر اندیشهٔ انسان ها برای توجیه وقایع زندگی و طبیعت پیرامون شان، و نیز برای گره گشایی یا گریز از پیچیدگی های حیات، چگونه ابتدا به جادو و خرافه ها روی آورد و بعد از آن به دین گروید و سرانجام از دین به علم متمایل گشت. او در این کتاب، به دنبال یافتن وجه مشترک ادیان و اساطیر مردمان جهان است. عنوان شاخهٔ زرین، برگرفته از تابلویی با همین نام از ویلیام ترنر (۱۷۷۵ - ۱۸۵۱‍‍‍) نقاش نامدار بریتانیایی است و در واقع اشاره به درختی مقدس است که شکنندهٔ شاخه ای از آن می توانست برای تصاحب منصب کهانتِ معبد دایانا در ایتالیا، با کاهن پیشین معبد مبارزه کند.شاخهٔ زرین در نخستین جاپ در سال ۱۸۹۰ در ۲ جلد منتشر شد؛ در ویرایش دوم در سال ۱۹۰۰ به ۳ جلد رسید و در ویرایش سوم که به شکلی تفصیلی بین سال های ۱۹۰۶ تا ۱۹۱۵ به وسیلهٔ مؤلف انجام شد، با افزودن شواهد و نمونه های بسیار به کتاب به ۱۲ جلد رسید. جیمز فریزر در سال های پایانی عمرش پیوستی به کتاب افزود که شمار مجلدات کتاب را به عدد ۱۳ رساند. در سال ۱۹۹۰ خلاصه ای از کتاب شاخهٔ زرین با مقدمه، ویرایش و گزینش دقیق رابرت فریزر (نوهٔ نویسنده) در یک جلد منتشر شد. کتاب اخیر به وسیلهٔ کاظم فیروزمند ترجمه شد تا پس از گذشت ۱۱۴ سال از چاپ اولیهٔ اثر، نخستین برگردان شاخهٔ زرین به زبان فارسی انتشار یابد.شاخهٔ زرین اثری ارزشمند و محققانه است که ستایش ها و نکوهش های بسیاری را به دنبال داشته اما در کل، تأثیر عمیق کتاب بر نویسندگان و پژوهشگران بعدی این حوزه را نمی توان نادیده گرفت.

دانشنامه آزاد فارسی

شاخۀ زرّین (The Golden Bough)
کتابی در مردم شناسی، تألیف جیمز جورج فریزر، به زبان انگلیسی، نوشته شده در ۱۸۹۰ ـ ۱۹۳۶، چاپ نخست کتاب در ۲ مجلد (۱۸۹۰)، چاپ دوم در ۳ مجلد (۱۹۰۰)، چاپ سوم در ۱۲ مجلد به اضافۀ نمایه های آن (۱۹۱۵) و تکمله ای ۱جلدی بر همۀ کتاب در ۱۹۳۶. کتاب در هفت بخش تدوین شده است و هر بخش عنوانی مجزا دارد؛ هنر جادویی و تطور پادشاهان؛ تابو و خطرات روح؛ خدایی که می میرد؛ آدونیس، آتیس، و اُزیریس؛ ارواح گندم و جنگل ها؛ بلاگردان؛ بالدِر زیبا. این اثر عظیم، یکی از پرخواننده ترین آثار در همۀ تاریخ به شمار می رود. باورهای ادبی عصر ویکتوریایی در آن با دقت و ذوق خیال انگیز پژوهشی عجین شده است. این کتاب، که بعدها فریزر خلاصه ای تک جلدی از آن با یاری همسر و پسرش فراهم آورد، پایه بنای بسیاری از دریافت های انسان شناسانه و مآلاً ادراکات فرهنگی متفکران قرن ۲۰ شد. فریزر در پیش گفتار، هدف اصلی کتاب را کشف و توضیح قانونی عجیب توصیف می کند که برای جانشینی کاهن معبد دیانا در آریستا وجود دارد. این هدف، که در بادی امر چنین گزیده و ناچیز جلوه می کند، فریزر را به تحقیقاتی پردامنه و تطبیقی کشاند که در سنت مردم شناسی جایگاهی بس مهم دارد.


کلمات دیگر: