خاک شناسی افغانستان

مساحت افغانستان ۶۵ میلون هکتار است. از جمله ۸۰ درصد مساحت این کشور را کوه ها پوشانده است. دارای ۸ میلون هکتار زمین های زراعتی بوده که ۱۲٪ مساحت مجموع را تشکیل می دهد و نیمی از این زمین ها تحت کشت قرار دارد. غرض از مطالعه خاک های افغانستان اجزای ذیل لازم است تا در دسترس پژوهشی قرار گیرد. بافت خاک، ساختمان خاک، نوع خاک، مقدار عناصر و مرکبات کیمیاوی در خاک، رطوبت خاک، تقسیم بندی علمی خاک، مقدار مواد عضوی در خاک، فرسایش خاک، بیابان زدایی و تخریب خاک می باشد. طوریکه در معادن افغانستان نوشته شده است. در افغانستان سنگهای از هر دوره ژئولوژیکی یافت می شود. قسمتی از این سنگ ها در مرور چندین میلیون سال تبدیل به خاک شده و توسط آب از یک محل به محل دیگر برده شده آن منطقه را غنی ساخته است. کوه های هندوکش تغییرات در آب هوا و خاک افغانستان وارد نموده است. درین اواخر سروی جیولوژی آمریکا نقشه خاک های افغانستان را تهیه نموده است. این نقشه تقسیمات خاک های افغانستان را از لحاظ آب و هوا و ارتفاع مورد مطالعه قرار داده است.عمق خاک های افغانستان خیلی ها از هم متفاوت می باشد. عمق خاک در ولایات شمال، غرب و نواحی کتواز ولایت پکتیکا نسبت به دیگر ساحات افغانستان زیاده می باشد. اداره سروی جیولوژی ایالات متحده آمریکا خاک های افغانستان را به ۵ قسمت عمده تقسیم نموده است؛ که هر قسمت به ۵–۶ جز تقسیم شده است.
معرفی افغانستان بخش زراعت در افغانستان نوشته ابراتوار پاول وی. گالوین در وبگاه
در تحقیقات که از طرف سازمان ایکاردا صورت گرفت افغانستان یک کشور خشک دارای رطوبت نسبتی کم می باشد. در مجموعه مقدار کلسیم کربنات (CaCO۳)با عیار ۵–۵۰٪ دراین کشور زیاده می باشد(FAO, ۱۹۷۳). در مجموع اوسط کلسیم کاربونیت ۲۳٪می باشد. خاک ولایت غزنی ۱۰–۱۲ فیصد کلسیم کاربونیت کندز ۱۰–۱۵ فیصد، کلسیم کاربونیت خاک های ولایت کابل و کتواز دارای ۱۰–۲۰فیصد، کاربونیت هریرود ۱۵–۲۰فیصد، کاربونیت فراه ولایت لوگر و نواحی ادرسکن ۲۰–۲۵ فیصد، کاربونیت در نواحی دشت های شور مزارشریف الی ۴۰ فیصد می باشد. رنگ خاک های این کشور زیاده رنگ سفید را دارا می باشد. زمین های از قندوز الی شبرغان دارای نمکیات کلسیم کاربونیت و انواع نمکیات کلسیم می باشند. مقدار کاربونیت در ولایت غزنی کم ولی در ولایت بلخ زیاده وجود دارد. زمینهای ولایت بلخ دارای مقادیر زیاد پتاسیم و در مناطق هلمند مقدار پوتاشیم کم بوده مقدار فاسفورس کافی دارد. مقدار جست (روی) بجز ولایت غزنی و هلمند در خاک های تمام ولایت های افغانستان زیاده می باشد. حاصلات در ولایت هلمند بنسبت کم بود جست (روی) و فاسفورس کم می باشد. در ولایت غزنی به نسبت کم بودجست حاصلات ضعیف می باشد. مقدار پوتاشیم در خاک های افغانستان نیز تفاوت می باشد. مقدار نایتریت در خاک های افغانستان ناکافی می باشد. چون مقدار پوتاشیم فاسفورس و نایتروجن در خاک های افغانستان کم است بدین لحاظ در سال ۱۳۵۳ فابریکه کود و برق توسط روس ها در ولایت بلخ اعمار گردید تا فعلاً فعال می باشد.
کاراین فابریکه در سال ۱۳۴۵ آغاز در سال ۱۳۵۳ به بهره برداری سپرده شد. قرار بود این فابریکه در مدت ده سال به بهره برداری سپرده شود در اثر فعالیت و زحمتکشی انجنیر عبدالواحد سرابی پس از هفت سال کار اعمار فابریکه به اختتام رسید. موصوف بالاثر انجام خدمات شایسته دو بار وزیر معادن افغانستان مقرر گردید. این فابریکه به مقصد تولید برق از گاز طبیعی و تولید کود دای امونیم فاسفیت، یوری، و غیره کودها اعمار گردید. کود این فابریکه از گاز کاربن دای اکساید هوا و گاز طبیعی و غیره مرکبات ساخته می شود. الی سال های ۱۹۹۲ به ظرفیت ۴۰۰ تن کود کیماوی و ۳۶ میگا وات برق تولید می نمود. پس از ۱۹۹۲ بااثر عدم مراقبت و احیا پرزه جات تولیدات بتدریج کم گردید. فعلاً ۱۲ مگاوات برق و ۹۰ تن کود تولید می کند. از سال ۱۹۹۲ ببعد هیچ فابریکه افغانستان دوباره به ظرفیت اولی خود برنگشته بلکه ۷۰ فیصد تخریب گردیده است.درین اواخر دولت آمریکا مبلغ ۱۵۸ میلون دلار را غرض احیا فابریکه تخصیص داده است. جمله مصارف فابریکه مبلغ ۱۷۵ میلون دلار می شود که ۱۵ میلون دلار آن را دولت از بودیجه انکشافی خویش می پردازد. در صورت چنین احیا توقع برده می شود ظرفیت تولید کود به ۲۹۱ تن در روز و ۴۶ میگا وات برق تولید بالا برده خواهد شد.
در قسمت های غربی افغانستان زمین ها خشک نوع سندی (ریگی)، سندی سلت وسلیت می باشد. درمیان نواحی قندهار، ارزگان، فراه و هرات دشت های از نوع سَند (ریگ) و سندی سلیت وجود دارد. بجز زمینهای کنر، نورستان در اکثر ولایات مقدار مواد عضوی و نیتروژن کم می باشد. طبق ارزیابی نمونه خاک های افغانستان به اثبات رسید که ۵۰ فیصد خاک افغانستان دارای PH= ۸–۸٫۵ ۳۵ فیصد آن بین۸٫۵ -PH=۹ ده فیصد آن بین PH= ۹–۹٫۵ می باشد. به جز از ولایت پنجشیر، غوربند، نورستان و کنرها مناطق پامیر باقی تمامی خاک های افغانستان قلوهٔ بوده طور دارای اوسط (pH =۸٫۲) می باشد. مقدار ریگ (شن) در خاک های غربی افغانستان نسبت به دیگر قسمت ها زیاده می باشد. اوسط مقدار ریگ در خاک های افغانستان ۴۵٪بوده و حدود آن بین ۲۶–۸۵٪ می باشد. و همین معیار را خاک های لوم (ماسه یا خاک های که زیاده مواد عضوی دارند) و شنی لوم نیز دارا می باشد. یک تناسب منفی (R2 = ۰٫۴۴–۰٫۵۳)بین ریگ و کاربونیت در خاک های غزنی، هلمند و هرات وجود دارد ولی یک تناسب نسبتاً خوب در خاک های ولایت بغلان و بلخ وجود دارد. در یک برنامه پژوهشی ضریب قابلیت برقی خاک های چهار ولایت بین ۰٫۴–۰٫۷ ds/m بود؛ ولی در ۱۲۹ نمونه ۱۰ نمونه آن دارای ضریب قابلیت ا ds/m دریک نمونه آن قابلیت چهارds/m را دارا بود.