ترنابازی

تُرْنابازی نام یک بازی کهن ایرانی است که تا چندی پیش در ایران رواج عمومی داشت و در فرهنگ ایرانی و ادبیات فارسی به بازی «میر و وزیر» و «شاه و وزیر» شهرت یافته بود.
داوری، امید (۱۳۹۱). «نگاهی به مراسم ترنا به مناسبت احیای این مراسم در ایام ماه مبارک رمضان». وب گاه ایران تئاتر. بایگانی شده از اصلی در ۱۸ مرداد ۱۳۹۱. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف نظر شد (کمک)
مختاری، عثمان (۱۳۸۲). جلال الدین (به کوشش)، همایی، ویراستار. دیوان عثمان مختاری. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۴۵۶-۱.
انجو شیرازی، حسین (۱۳۵۱). عفیفی (ویراستار)، رحیم، ویراستار. فرهنگ جهانگیری. ۱. مشهد: دانشگاه مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات.
بلوکباشی، علی (۱۳۸۶). بازی های کهن در ایران. تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی. شابک ۹۶۴-۳۷۹-۰۹۷-۵.
منهاج سراج، عثمان بن محمد (۱۳۴۲). حبیبی (مصحح)، عبدالحی، ویراستار. طبقات ناصری. ۲ جلد. کابل: انجمن تاریخ افغانستان.
«با اجرای «ترنابازی»، «سیاه بازی» و… جشنوارهٔ سیزدهم «آیینی سنتی» به پایان رسید». ایسنا. ۱۳۸۶. بایگانی شده از اصلی در ۱۹ مرداد ۱۳۹۱. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف نظر شد (کمک)
موسوی، عظیم (۱۳۸۹). «موسوی: تلاش کردیم بازی ترنابازی را در ماه رمضان احیاء کنیم». ایسنا. بایگانی شده از اصلی در ۱۹ مرداد ۱۳۹۱. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف نظر شد (کمک)
«ترنا بازی آئین فراموش شدهٔ کردستان در ماه مبارک رمضان». خبرگزاری مهر. ۱۳۸۶. بایگانی شده از اصلی در ۱۹ مرداد ۱۳۹۱. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف نظر شد (کمک)
در زبان فارسی تُرنا به لُنگ یا کرباس به هم پیچیده و تاب داده شده ای گویند که با آن یکدیگر را می زنند. واژه تُرنا و صورت دیگر آن «طُرنا» در متون فارسی و فرهنگ های فارسی کهن نیامده است.
در میان بازی های کودکانه در ایران، یک بازی کاملاً متفاوت با ترنابازی که وسیله بازی آن کرباس یا لنگ به هم تابیده (دُرنا یا دُرنه) یا کمربند است، به نام «درنا» یا «درنه» «دورنه بازی» شهرت دارد. سعید نفیسی در معنای دُرنا می نویسد: «فوطه به هم پیچیده و تافته که بدان کسی را کتک زنند».
همچنین در فرهنگ های فارسی شرح نوعی بازی به نام «طُرّه بازی» آمده است که به احتمال بسیار به همین بازی «درنا بازی» اشاره دارد. واژه طُرّه احتمالاً صورت تغییریافته «دُرّه» به همین معنا در محاوره عمومی است. دُرّه، به احتمال بسیار، صورت فارسی محاوره ای واژه «دِرّه» زبان عربی است که پس از درآمدن به زبان فارسی به صورت های دُرّه و طُرّه (به قیاس با طُرّه به معنای زلف تابدار) تغییر یافته است.

تُرْنا بازی نام یک بازی کهن ایرانی است که تا چندی پیش در ایران رواج عمومی داشت و در فرهنگ ایرانی و ادبیات فارسی به بازی «میر و وزیر» و «شاه و وزیر» شهرت یافته بود.

تُرْنابازی
(یا: شاه و وزیر؛ شاه (و) وزیری) از سرگرمی های گروهی. این بازی مخصوص لوطیان و جاهلان است و در قهوه خانه ها اجرا می شود. تُرنا رشته ای کرباس یا لُنگِ تابیده، است که یک سر آن را گره می زنند تا پیچ وتاب آن باز نشود. بازی با یک قاپ (← قاپ بازی) یا قوطی کبریت انجام می شود. هریک از چهار بَرِ قاپ یا کبریت معنایی دارد: ۱. شاه؛ ۲. وزیر؛ ۳. دزد؛ ۴. شیخ. راست نشستن قاپ «لُمبه» خوانده می شود و حکمی ندارد. ترنابازان به نوبت قاپ می اندازند تا نقش ها روشن شود. پس از شناسایی دزد، وزیر، که اجراکنندۀ فرمان شاه است، برمی خیزد و خطاب به شاه می گوید: «قبلۀ عالم! دزدی گرفته ام، برای مجازات او چه فرمانی می دهید؟» شاه، تعداد ضربه هایی را که باید بر پشت او نواخته شود، با اصطلاح «آتشی»، یعنی سخت و دردآور، و «پنبه ای»، یعنی نرم و آرام، تعیین می کند.