تذکره همایون و اکبر

wikinoor: شاه صفوی ، متن کامل نامه او را به همایون (۲۵۰۰ واژه) آورده است.پرفسور بانارسی پراساد ساکسنا، در شرحی در باره این کتاب، آن را از دید گستره دارای برتری می شمرد، اما زبان آن را کمابیش سست و عامه پسند و بیشتر جمله هایش را ناقص و نویسنده اش را در به کار گیری سبک ویژه و رایج در آن روزگار ناتوان می خواند.
گزارش محتوا
روایت ها و گزارش های معاصر بسیار کمی در باره پادشاهی همایون در دست است. هم چنین نسخه های خطی این آثار از دید سودمندی و پرباری، بسیار اندکند؛ زیرا جز تذکره الواقعات (۹۹۵ ه/ ۱۵۸۷ م) جوهر آفتابه چی که شمار اندکی از نسخه های خطی آن در فهرست (کاتالوگ) کتاب خانه های هند شناسانده شده اند، به منبع دیگری برای دریافتن اطلاعات سودمندی در باره این سلسه دست رسی نیست و از این رو، پژوهش در باره تاریخ سده های میانه هند بسیار دشوار می نماید و به گفته پروفسور سوکمار رای، تاریخ همایون، کمتر از دیگر امپراطوران مغول هند به دیده مورخان آمده است.این کتاب پس از تذکره الواقعات اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا نویسنده، دیده های خود را در روزگار دراز همراهی اش با همایون در این اثر گزارش کرده است. البته گزارش های بایزید به رغم گزارش های جوهر بلند و گسترده نیست و از همین روی، خودش نیز اثرش را «مختصر» می خواند. او در نوشته هایش به سفر همایون به ایران و ماندنش در دربار صفوی می پردازد. این اثر، گنجینه گران بهایی از اطلاعات تاریخی در باره روزگار پادشاهی همایون و اکبر به شمار می رود و از دید تاریخ دوره همایون، بیش از دیگر آثار در این باره مانند همایون نامه (قانون همایونی) خواند میر یا همایون نامه گل بدن بیگم می ارزد.آگاهی نویسنده در باره همایون به اندازه ای است که ابو الفضل مبارک، مورخ دوره پس از او در تاریخ بزرگ خود (اکبرنامه)، از آن بسیار بهره برده است. هم چنین منبع مستقیم بسیاری از نویسندگان تاریخ همایون را همین کتاب می توان برشمرد.این تذکره که اطلاعات تاریخی بسیار باارزشی در باره موضوع پیش گفته در بر دارد، به فهرستی دقیق می ماند که گفتار و رفتار پیروان و همراهان همایون را در سفر به ایران باز می نماید. نویسنده در تاریخ رویدادها به خطا و لغزش هایی دچار شده است. برای نمونه، وی تاریخ فتح قلعه قندهار را ۹۴۰ هجری می داند، اما تاریخ دقیق این رخداد ۲۵ جمادی الثانی ۹۵۲ هجری (۱۵۴۵ م) است.
← ردیداد های رخ داده
پرداختن به برخی از موضوع های اجتماعی و آیین های رایج در سده دهم هجری (شانزدهم میلادی) در سرزمین هندوستان یا ایران روزگار صفویان، از ویژگی های مهم این کتاب است. نویسنده به برپایی نماز عید فطر در مشهد و چگونگی رؤیت ماه، «گرگ دوانی و چوگان بازی مردم تبریز »، مسابقه هایی مانند «قبق انداختن»، «مراسم ختنه سوران» اکبر و «آیین بندی باغ ها» به این مناسبت، «شرح کشتی گرفتن» و «مراسم شکار همایون» اشاره می کند و آنها را شرح می دهد.وی با نام بردن از افراد پرآوازه و هنرمندان و نقاشان این دوره، گزارش درازدامنی در باره کارهایشان عرضه می کند و به ارزیابی کارهای دو نقاش ایرانی نام دار که به دعوت همایون به هند رفتند؛ یعنی ملا عبد الصمد مصور و میر سید علی تبریزی، از شاگردان کمال الدین بهزاد می پردازد.پرداختن به تاثیر ایرانیان در قلمرو گورکانیان هند از دیگر نکته های ارزش مند کتاب است. بیرام بیگ بهارلو (بیرم خان) که از ترکمانان قراقویونلو و از تیره بهارلو و شیعه مذهب بود، بر پایه علاقه اش به این مذهب و ایران، هنگام سرگردانی همایون به وی سفارش کرد که بدین کشور پناهنده شود و از شاه صفوی کمک بخواهد. هم چنین حسین قلی سلطان شاملو برادر حاکم سیستان، پس از بازگشت همایون به هند در خدمت وی در آمد و با فداکاری و دانایی اش، نام و آوازه ای یافت و به مهرداری همایون منصوب شد.
وضعیت کتاب
...