هیربدستان و نیرنگستان

هیربدستان و نِیرَنگستان یکی از کتاب های دینی زرتشتیان است که به خط و زبان پارسی میانه نوشته شده است. قدیم ترین نسخه ای که از این دو متن در دست است حدود ۹۰۰ سال یزدگردی برابر با سده هفدهم رونوشت برداری شده است. در عنوان زند هیربدستان و نیرنگستان آمده است که متن، برپایه آموزه های پیشگ سر نوشته شده است و در بخش دوم نیرنگستان آمده است که فرگرد دوم بر پایه آموزه های سوشیانس است که هر دو تن از مفسران اوستا بوده اند.در این اثر قوانین آیینی دین زرتشت و دیدگاه تفسیرگران گوناگون در مورد این قوانین آمده است.
تفضلی، احمد، و به کوشش آموزگار، ژاله. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات سخن، ۱۳۷۶ شابک ‎۹۶۴-۵۹۸۳-۱۴-۲

هیربَدستان و نِیرَنگستان
دو متن به زبان اوستایی که در زمرۀ متن های اوستای متأخر قرار دارند. هیربَدستان حاوی مطالبی در باب وظایف و تکالیف هیربدان و تحصیلات دینی زنان دربردارد. در نیرنگستان قوانین مربوط به آیین های دینی به تفصیل آمده است و در آن از هوم، درون (Dron: نان دعاخوانده)، برسم (شاخه های مقدس که در هنگام مراسم دینی در دست می گرفتند)، نثارها و چگونگی فراهم آوردن و آماده کردن آن ها، قربانی ها، موارد برگزاری آیین های دینی و دعاهای مخصوص آن ها سخن رفته است. معمولاً هیربدستان را جزئی از نیرنگستان می شمارند، زیرا که این دو متن از نظر سبک نگارش همانندند و نیز در نسخه های خطی متن هیربدستان مقدّم بر متن نیرنگستان می آید. زند (ترجمه و تفسیر به زبان فارسی میانه) هیربدستان و نیرنگستان موجود است. این دو متن در دو مجلد به زبان انگلیسی ترجمه شده اند (کوتوال ـ کرین بروک، ۱۹۹۳ـ۱۹۹۵، پاریس).