خلط های چهارگانه

.
نقد پزشکی جایگزین
خِلط های چهارگانه یا اخلاط اربعه یا گشن های چهارگانه عبارتند از دم، زردآب، سودا و بلغم.
مقدار و نسبت ترکیب این اخلاط در بدن هر شخصی و در اندامهای هر فردی، یکی از چهار طبع (nature) یا مزاج (temperament) گرم، سرد، تر و خشک را بوجود می آورد؛ این نظریه ریشه و اساس طب اخلاطی است. یعنی اگر کسی سوخت و ساز بدنش بالا باشد مزاجش گرم است. اگر شخصی رطوبت بدنش زیاد باشد مزاجش مرطوب است و افرادی هم دارای مزاج سرد یا مزاج گرم هستند، البته مزاج افراد معمولاً ترکیبی از دو مزاج است مانند کسی که بدنش در هنگام لمس گرم و مرطوب است دارای مزاج گرم و مرطوب می باشد، و افرای هم داری مزاج گرم و خشک، سرد و مرطوب یا سرد و خشک باشند. مزاج شناسی (temperamentology) یک نوع تخصص در طب سنتی ایران است.
اخلاط جمع واژه خلط است، به همین دلیل به طب سنتی ایران طب اخلاطی هم گفته می شود. و نیز از هر کدام از خلط های فوق طبایع و مزاجهای چهارگانه به وجود می آید و به همین منوال هر کدام از طبایع مثال جهان بیرون و نماینده فصل ها و عناصر چهار گانه موجود در طبیعت هستند به ترتیب :خون یا دم گرم و تراست، فصل بهار وهوا نیر گرم و تر هستند، صفرا گرم و خشک است، تابستان و آتش هم گرم و خشک اند، سودا سرد و خشک است، پاییز و خاک هم سرد و خشک می باشند، بلغم سرد و تر است، زمستان و آب هم سرد و تر هستند.