اسحاقیان

اسحاقیان، نام جنبشی بود که پس از کشته شدن ابومسلم خراسانی، به دست منصور عباسی، توسط اسحاق ترک به خون خواهی وی آغاز شد.
اسحاق اعلام داشت که ابومسلم رسول و فرستادهٔ زرتشت بوده است و بدین سان وی فرمان برداری و وفاداری گروه های وفادار به ابومسلم را به دست آورد.
پیروان اسحاق، به عنوان حامیان جنبش خرم دینی، که شاخه ای بود، برآمده از فرقهٔ مزدکی زرتشتی، که در آن ابومسلم نیز مورد احترام بود، شناخته شده اند.

اِسحاقیان
سلسله ای از امرای محلی گیلان و حاکم بخش باختری سپیدرود به نام بیه پس. بنیادگذار این سلسله که نسب خود را به اسحاق پیامبر (ع) می رساند، امیر حسام الدین ( ـ۹۳۲ق) از زمین داران بزرگ محلی بود. وی در ۹۱۷ق با شاه اسماعیل اول صفوی جنگید ولی مغلوب و مطیع شاه شد. امیر دیباج ملقب به مظفر السلطان پسر و جانشین حسام الدین در ۹۴۰ق که سلطان سلیمان قانونی تبریز را تصرف کرد به استقبال او رفت اما پس از بازگشت، مردم وی را به دارالحکومه (رشت) راه ندادند. وی ناگزیر به شروان رفت و در باکو دستگیر و به تبریز فرستاده شد و در آن جا به فرمان شاه اسماعیل او را سوزاندند. پسر وی، سلطان محمود خان، با دختر شاه اسماعیل ازدواج کرد. شاه جمشید اسحاقی، که نوادۀ شاه اسماعیل و داماد شاه طهماسب بود شاعری توانا و از غزل سرایان معروف عصر خود به شمار می آمد. آخرین امیر اسحاقی محمد امین بن جمشید بود که تا ۹۹۹ق در بیه پس حکومت کرد. دودمان اسحاقی شیعه مذهب بودند و در ایام فرمانروایی آنان سرزمین گیلان از مراکز بزرگ زبان و ادب فارسی به شمار می رفت.