پارک اتابک

مختصات: ۳۵°۴۱′۵۴٫۹۷″ شمالی ۵۱°۲۴′۵۰٫۶۱″ شرقی / ۳۵٫۶۹۸۶۰۲۸°شمالی ۵۱٫۴۱۴۰۵۸۳°شرقی / 35.6986028; 51.4140583
واقعه پارک اتابک و درگیری قوای دولتی و شماری از نیروهای مجاهدین مشروطه خواه به رهبری ستارخان در این باغ روی داد.
کنفرانس تهران از ۶ تا ۹ آذرماه ۱۳۲۲ با شرکت وینستون چرچیل نخست وزیر انگلستان، فرانکلین روزولت رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا و ژوزف استالین دبیرکل اتحاد جماهیر شوروی پنهانی در همین محل که سفارت شوروی در تهران به شمار می رفت، برگزار گردید.
اجرای نمایش آدم و حوا با محوریت «آزادی زنان» که نخستین تئاتر زنان در ایران بود. این نمایش توسط جمعیت نسوان وطن خواه با همکاری میرزاده عشقی نوشته شد و جمعیت نسوان وطن خواه درآمد فروش بلیط را برای مخارج کلاس های اکابر زنان مصرف کرد.
پارک اتابک یا باغ اتابک، باغ و بنایی بود در محله اعیان نشین تهران قدیم که به خواست میرزا علی اصغر خان اتابک مشهور به «اتابک اعظم»، صدراعظم توانمند و نامور قاجاریه برای اقامت شخصی بر پا شده بود. دلیل اصلی مشهور شدن این باغ به واقعه پارک اتابک در دوران مشروطه بازمی گردد.
پس از درگذشت میرزا علی اصغرخان اتابک، وارثان او پارک اتابک را در آبان ۱۲۸۲ به یک ایرانی زرتشتی به نام ارباب جمشید جمشیدیان می فروشند. پس از چندی ارباب جمشید پارک اتابک را برای دریافت وامی نزد بانک استقراضی ایران به رهن می گذارد و چون توان بازپرداخت بدهی خود در سر زمان معین را نداشته ناگزیر پارک را به همان بانک می فروشد.
در سپتامبر ۱۹۱۵ سفارت روسیه تزاری پارک اتابک را برای خود اجاره کرد. دولت روسیه تزاری اجاره پارک اتابک را تا سال ۱۹۱۷ پرداخته بود. پس از آن در روسیه انقلاب شد و دولت شوروی برای سفارتخانه خود در پامنار محلی را اجاره نمود. در ژوئن ۱۹۱۹ یعنی دو سال پس از انقلاب بلشویکی این پارک را در برابر چهل هزار تومان در بانک شاهی گرو می گذارند. پس از این که به موجب عهدنامه ۱۹۲۱ تمام اموال غیرمنقول بانک مزبور به دولت ایران واگذار می شود، بانک ایران در اسفند ۱۳۱۰ بقیه طلب بانک شاهی را از بودجه دولتی پرداخته و پارک را از گرو بیرون آورده و به مالکیت خود درمی آورد. اداره ثبت اسناد ایران نیز در آذرماه ۱۳۰۶ در روزنامه رسمی کشور و روزنامه کوشش، چندین بار آگهی دربارهٔ ثبت پارک اتابک را منتشر نمود و از آنجا که هیچ گونه اعتراضی از سوی سفارت شوروی نشد، پارک اتابک به مالکیت رسمی دولت ایران درآمد و در همان سال ها محل وزارت مالیه ایران نیز برای مدتی به پارک اتابک انتقال یافت.

پارکِ اتابک
پارکِ اتابک
باغ و عمارت میرزا علی اصغر امین السطان و سپس سفارت روسیه، واقع در تهران که در ۱۳۰۵ق، با گسترش خانۀ مسکونی آقاابراهیم امین السطان، پدر میرزا علی اصغرخان، احداث شد. باغ آقاابراهیم در فاصلۀ خیابان های لاله زار و فردوسی کنونی واقع شده بود و امین السطان آن را تا ۱۸۰هزار متر مربع و حدود دروازۀ یوسف آباد (خیابان حافظ کنونی) گسترش داد و عمارت های مجلل و پرخرج در آن ساخت. طراح بناها مهندس میرزا مهدی خان شقاقی ممتحن الدوله بود. این مجموعه، پس از آن که امین السلطان به اتابک اعظم ملقب شد، پارک اتابک نام گرفت. پس از کشته شدن او، بخش اعظم پارک به رهن بانک استقراضی روس درآمد. پارک اتابک به سبب وقایع دوران مشروطیت شهرت یافته است. ستارخان، پس از ورود به تهران در ۱۳۲۸ق، در پارک اتابک اقامت کرد. در رجب همان سال، دولت تصمیم به خلع سلاح آنان گرفت که به محاصرۀ پارک، و جنگ سختی انجامید که ستارخان زخمی و باقرخان بازداشت شد. در دورۀ مأموریت مورگان شوستر در ایران (۱۳۲۹ق)، پارک اتابک اقامتگاه او بود و یک سال بعد، مدرسۀ صاحب منصبان ژاندارمری دولتی در آن تأسیس شد. سپس بانک استقراضی روس آن را در ازای طلب خود تصرف کرد و در ۱۳۰۰ش، تبدیل به سفارتخانۀ اتحاد جماهیر شوروی شد. اندکی بعد عمارت معروف و مجلل اتابکی در آتش سوزی از بین رفت. امروزه از ساختمان های دورۀ اتابکی، فقط اندرونی نیمه ویران آن برجا مانده است.