بازار تهران

نمایی از نمایی از نمایی از نمایی از نمایی از قدیمی ترین بخش شهر تهران، بنایی تاریخی. از سبزه میدان تا خیابان مولوی امتداد دارد و از بازارها، بازارچه ها، راسته ها، تیمچه ها، سراها و گذرهای متعدد تشکیل شده است. آخرین حد آن، بازارچۀ نو، به سمت میدان محمدیه (اعدام) است. تاریخ آن به دورۀ صفویان و سلطنت شاه طهماسب می رسد. معماری آن از بازار اصفهان اقتباس شده است. در دورۀ فتحعلی شاه با احداث چهارسوق یا چهارسو بزرگ (۱۲۲۲ق) و چهارسوق یا چهارسو کوچک (۱۲۴۳ق) بخش های بازار به هم پیوند یافت. چهارسو بزرگ محوطه ای مدور با مغازه هایی در دور تا دور و سقفی گنبدی است که امروز تنها گچبری های زیبای قسمت پایینی آن باقی مانده. این مکان، محل استقرار داروغه بود که با گزمه های خود بازار را زیر نظارت خود داشت. چهارسو کوچک در گذشته مرکز مغازه های اسلحه فروشی بود، اما امروز چهارراهی عادی در میان بازار است. در دورۀ ناصرالدین شاه بازار تهران، ساختمان و بافت نهایی خود را پیدا کرد. در آن زمان از ۳۶ بازار گوناگون تشکیل می شد که شماری از آن ها، مانند بازارهای کنار خندق، عطرفروش ها، مرغی ها، گلوبندک و توتون فروش ها، ضمن تعریض خیابان های قدیمی یا احداث خیابان های جدید از بین رفتند، بعضی مانند بازار طبی سازها، مسگرها و آهنگرها محدود شدند، شماری مانند بازار پالان دوزها بر اثر تغییر شیوه های زندگی برچیده شدند و تعدادی مانند بازار سمسارها، صراف ها، حریرفروشان و ارامنه به علل گوناگون تعطیل شدند. از بازارچه های مشهوری مانند بازارچه زعفران باجی، کنیز و مطرب ناصرالدین شاه که مردم برای مهمانی ها و جشن های خود پس از مرگ شاه از آن جا مطرب اجیر می کردند، و بازارچه سوسکی، و گذرهایی مانند گذر فیل خانه در امتداد چهارسو بزرگ امروز اثری نیست. تیمچه های مشهوری مانند تیمچۀ مهدیه در بازار ارسی دوزها و تیمچۀ امین الدوله به پاساژ تبدیل شده اند. بازار لباف ها، کرجی دوزها، سراج ها و نعلچه گرها که در جنوب شرقی چهارسو بزرگ و به چهار بازار معروف بودند، امروز دیگر وجود ندارند. تبدیل سقف های ضربی آجری یا گچ بری شده به سقف های شیروانی و آلومینیومی و الحاق پاساژهای امروزی به بازار نیز از جمله تغییرات ظاهری در معماری بازار به شمار می رود. پنج دالان یا دهانۀ نسبتاً عریض مانند دهانه بازار قیصریه، بازار کفاش ها و بازار کلیمی ها از سبزه میدان به بازار باز می شوند که به وسیلۀ راهروها یا دالان های پیچ درپیچ و پهن و باریک دیگر که در هر دو سو مغازه های دوطبقه دارند و راسته ها و سراها به یکدیگر می پیوندند. مغازه ها در گذشته حجره نامیده می شدند. مغازه های هر قسمت از بازار از گذشته، با عرضۀ کالاهایی خاص، به صورت صنفی اداره می شده اند. مثلاً در بازار زرگرها، ده ها طلافروشی کنار هم قرار دارند. در سراسر بازار، امکاناتی مانند بانک، رستوران و غیره وجود دارد. از اماکن معروف و قدیمی بازار بزرگ تهران، چلوکبابی نایب است. درگذشته، بازار تهران جلوخان یا سردری به مسجد شاه (مسجد امام کنونی) داشت که محل تجمع مردم بود. بازار تهران از پیش از مشروطیت نقش مهمی در رویدادهای سیاسی و اجتماعی داشته است و با وجود پدیدآمدن مراکز گوناگون تجاری در شهر تهران، هنوز مرکز اصلی فعالیت های اقتصادی به شمار می رود. ازجمله بخش های باقی ماندۀ بازار تهران، بازار زید، بازار امیر، بازار عباس آباد (فرش فروش ها)، مسگرها، بازار سلطانی؛ راستۀ چهل تن از دورۀ فتحعلی شاه و تیمچۀ حاجب الدوله از دورۀ ناصرالدین شاه است. مهم ترین آن ها بازار بزازها است که درگذشته با پنج کیلومتر طول و تیمچه ها و کاروان سراهای متعدد از انتهای ناصرخسرو تا میدان محمدیه امتداد داشت. در سفرنامه های جهانگردان و مسافران خارجی قرن گذشته از بازار تهران به عنوان دیدنی ترین بخش شهر یاد شده است.

wikijoo: بازار_تهران

دانشنامه عمومی

دانشنامه آزاد فارسی