ابن اجروم محمد بن محمد

ابن آجروم محمد بن محمد. ابن آجُرّوم، محمد بن محمد ( ۶۷۲ ـ فاس ۷۲۳ق)
نحوی و عالم زبان عربی. از قبیلۀ بربر شنهاج و معلم صرف و نحو و قرآن بود. که با تألیف یک اثر معروف او به نام المُقدّمة الاجرومیّه فی مبادی ء علم العربیة، رایج ترین متن درسی دستور زبان عربی است. این اثر بسیار مختصر، و قواعد و مثال های مندرج در آن به سهولت حفظ کردنی است. از این کتاب، صدها نسخۀ خطی، و نیز تفاسیر و شروح بی شماری از آن موجود است. المقدّمة الاجرومیّه در ۱۵۹۲ به زبان لاتین ترجمه شد و از آن پس در فهم غربیان از دستور زبان عربی تأثیر بسزایی داشته است.

[ویکی نور] ابن آجروم محمد بن محمد. ابن آجروم، ابوعبدالله محمد بن محمد بن داوود صنهاجی مراکشی(672 -723ق)، نحوی و عالم به قرائات، چون از قبیله بربری صنهاجه برخاسته، غریب نیست که به نام بربری آگروم یا ابن آجروم شهرت یافته باشد؛ به ویژه که سیوطی، به نقل از تذکره ابن مکتوم، می نویسد که وی در 719ق، در فاس به تعلیم مشغول بوده است و سپس تصریح می کند که او به آگروم شهرت داشته است. اگر روایت سیوطی را موثق بدانیم، نظریه کسانی که می گویند ابوعبدالله محمد، توسط نویسندگان متأخر و پس از انتشار و شهرت فراگیر «المقدمة الأجرّومیّة فی مبادئ علم العربیة»، ابن آجروم خوانده شده است، بی اساس می گردد. منابع کهن، معنای کلمه بربری اجروم را «فقیر صوفی» دانسته اند؛ ازاین رو، مشتق ساختن آن از «اگراما»ی یونانی، یا «اگراماریا»ی لاتینی چندان موجه به نظر نمی رسد.
از ابن آجروم، شرح حال جامعی در دست نیست. حتی حدود یک قرن و نیم پس از مرگش، به رغم شهرت آجرومیه، سیوطی اظهار می دارد که چیزی از احوال او نیافته است. اینکه تنها می توان گفت که وی احتمالاً در فاس متولد شده و همان جا درس خوانده، پس عازم مکه شده، در عبور از قاهره چندی در آنجا توقف کرده و نزد ابوحیان محمد بن یوسف غَرناطی (د 745ق) تلمذ کرده، در مکه آجرومیه را در برابر کعبه تألیف کرده، عاقبت در فاس رحل اقامت افکنده و در آنجا به تدریس نحو و قرائات پرداخته است. او در صفر 723ق1323/م درگذشت و در باب الحدید که در محله اندلسیان فاس بود، به خاک سپرده شد. اما «بن شنب» در دائرةالمعارف الإسلامیة این محل را باب الجیزیین که امروز باب الحمراء خوانده می شود، دانسته است.
ابن آجروم همه شهرت عظیم خود را مدیون کتاب مختصر المقدمة الأجرومیة است. اگرچه سیوطی نوشته است که ابن مکتوم وی را در فرایض، حساب، ادب و قرائات صاحب علم دانسته و چندین کتاب و ارجوزه در قرائات و تجوید به وی نسبت داده، اما چیزی از این آثار به جای نمانده است و از شرحی که گویا بر منظومه شاطبی نگاشته بوده است، نیز اثری در دست نیست.
برگرفته از آذرنوش آذرتاش، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج2، ص613، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، 1374.
شرح الکفراوی علی متن الآجرومیة بحاشیة الحامدی / نوع اثر: کتاب / نقش: نویسنده