مهر و مشتری

مهر و مشتری منظومه ای عاشقانه به زبان فارسی و در قالب مثنوی نوشته محمد عصار تبریزی است که در سال ۷۷۸ هجری قمری در وزن خسرو و شیرین سروده شده و دارای ۵۱۲۰ بیت است.
الذریعه بزرگ طهرانی، شماره ۱۳۶۹.
سرواژه عصار تبریز در کتاب دانشمندان آذربایجان صص۲۷۵-۲۷۶.
روضةالجنان، جلد ۱، صص۳۶۳-۳۶۶.
مهر و مشتری داستان عشق میان مهر پسر شاپور پادشاه شهر استخر و مشتری، پسر وزیر شاپور است. این دو پسر از کودکی به یکدیگر دل می بندند و با وجود مصائب فراوانی که عشق آن ها برایشان به بار می آورد تا پایان عمر بر سر عشق خود می مانند.
شاعر نامدار، عبدالرحمن جامی درباره این مثنوی نوشته: «این مرد روی مردم تبریز را سپید کرده. محال است کسی در این بحر سخنی بدین خوبی تواند گفت.»
این مثنوی به زبان ترکی عثمانی نیز ترجمه شده است. شیخ مولانا جمالی هم مثنوی مهر و ماه خود را به سبک مثنوی مهر و مشتری عصار تبریز سروده است.

مِهر و مشتری
(یا: عشق نامه) سرودۀ محمد عصار تبریزی، منظومه ای عاشقانه و عارفانه، به فارسی. این اثر، که کمی بیش از ۵هزار بیت دارد و ماجرای عشق افلاطونی مهر، پسر شاپور شاه استخر، به مشتری، پسر وزیر شاپور، است، در ۷۷۸ق به پایان رسیده است. عصار در مهر و مشتری، افزون بر پیروی از خسرو و شیرین نظامی، به گل و نوروز خواجوی کرمانی نیز نظر داشته است. در این منظومه توصیف هایی زیبا از مجالس بزم و میدان های رزم و اندام های انسان، مانند ابرو، چشم و پیشانی آمده و ارسال المثل های فراوانی در آن به کار رفته است (تهران، ۱۳۷۵ش). جمالی دهلوی در مثنوی مهر و ماه (سروده در ۹۰۵ق) از این منظومه متأثر بوده است. علی بن عبدالعزیز، معروف به ابن ام ولد ( ـ۹۰۸ق)، نیز مهر و مشتری را به ترکی برگردانیده است. این مثنوی به تصحیح و تحشیۀ رضا مصطفوی سبزواری به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۷۵ش).