قرارداد بسته دادهٔ کاربر یا پروتکل بسته دادهٔ کاربر (به انگلیسی: UDP یا User Datagram Protocol) یکی از اجزاء اصلی مجموعه پروتکل اینترنت، مجموعه ای از پروتکل های شبکه که در اینترنت مورد استفاده قرار می گیرند، می باشد. رایانه ها با استفاده از UDP قادر به ارسال پیغام، که در این مورد آن را بسته داده یا Datagram می نامیم، به دیگر میزبان های موجود در پروتکل اینترنت (IP) می باشند. این پروتکل توانایی این را دارد که این کار را بدون برقراری ارتباط قبلی یا ایجاد کانال ها یا مسیرهای انتقال داده ویژه انجام دهد. پروتکل مزبور در سال ۱۹۸۰ توسط دیوید پی. رید ابداع گردیده و به طور رسمی در استاندارد RFC 768 تعریف شد.
سامانه نام دامنه (DNS): در این سیستم پرس و جوهای صورت گرفته بایستی سریع و تنها شامل یک درخواست باشند، و پاسخ آن ها نیز تنها یک بسته ساده است.
پروتکل ساده مدیریت شبکه (SNMP): از این پروتکل برای مدیریت تجهیزات شبکه استفاده می شود.
پروتکل اطلاعات مسیریابی (RIP)
پروتکل پیکربندی پویای میزبان (DHCP)
UDP از مدل انتقال ساده بدون استفاده از تکنیک دست تکانی صریح که برای ایجاد قابلیت اطمینان (Reliability)، مرتب سازی و یکپارچه سازی داده ها بکار می رود، بهره می جوید؛ بنابراین، UDP سرویس غیرمطمئنی را ارائه می دهد و ممکن است بسته داده ها نامرتب، تکراری بوده یا بدون اطلاع قبلی از دست بروند. UDP تشخیص می دهد که بررسی خطا و تصحیح آن با توجه به نوع کاربردی که دارد لازم نبوده یا نباید اجرا شود، بنابراین چنین بار اضافی پردازشی را بر شبکه تحمیل نمی کند. برنامه هایی که نسبت به زمان حساس هستند از UDP استفاده می کنند، زیرا از دست دادن بسته ها بهتر از منتظر ماندن برای بسته هاست؛ بنابراین پروتکل UDP بهترین گزینه برای سیستم های بی درنگ به حساب می آید. اگر برنامه ای نیاز به امکانات تصحیح خطا در سطح واسط شبکه داشته باشد، می تواند از قرارداد کنترل انتقال (به انگلیسی: TCP یا Transmission Control Protocol) یا پروتکل انتقال کنترل جریان (به انگلیسی: SCTP یا Stream Control Transmission Protocol) استفاده کند که به طور خاص برای این منظور طراحی شده اند.
طبیعت بدون حالت UDP می تواند برای سرورهایی که به پرس و جوهای کوچک حجم زیادی از کلاینت ها پاسخ می دهند نیز مفید واقع شود. UDP بر خلاف TCP، با شبکه های پخشی (انتشار بسته در کل شبکه محلی) و شبکه های چندپخشی (ارسال بسته به بخشی از شبکه) سازگاری کامل دارد.
برنامه های معمول شبکه که از UDP استفاده می کنند عبارتند از: سامانه نام دامنه (به انگلیسی: DNS یا Domain Name System)، برنامه هایی که از پخش زنده یا رسانه جویباری (Streaming Media) استفاده می کنند نظیر تلویزیون پروتکل اینترنت یا IPTV، صدا روی پروتکل اینترنت یا VoIP، پروتکل ساده انتقال فایل (به انگلیسی: TFTP یا Trivial File Transfer Protocol) و بسیاری از بازی های برخط.
سامانه نام دامنه (DNS): در این سیستم پرس و جوهای صورت گرفته بایستی سریع و تنها شامل یک درخواست باشند، و پاسخ آن ها نیز تنها یک بسته ساده است.
پروتکل ساده مدیریت شبکه (SNMP): از این پروتکل برای مدیریت تجهیزات شبکه استفاده می شود.
پروتکل اطلاعات مسیریابی (RIP)
پروتکل پیکربندی پویای میزبان (DHCP)
UDP از مدل انتقال ساده بدون استفاده از تکنیک دست تکانی صریح که برای ایجاد قابلیت اطمینان (Reliability)، مرتب سازی و یکپارچه سازی داده ها بکار می رود، بهره می جوید؛ بنابراین، UDP سرویس غیرمطمئنی را ارائه می دهد و ممکن است بسته داده ها نامرتب، تکراری بوده یا بدون اطلاع قبلی از دست بروند. UDP تشخیص می دهد که بررسی خطا و تصحیح آن با توجه به نوع کاربردی که دارد لازم نبوده یا نباید اجرا شود، بنابراین چنین بار اضافی پردازشی را بر شبکه تحمیل نمی کند. برنامه هایی که نسبت به زمان حساس هستند از UDP استفاده می کنند، زیرا از دست دادن بسته ها بهتر از منتظر ماندن برای بسته هاست؛ بنابراین پروتکل UDP بهترین گزینه برای سیستم های بی درنگ به حساب می آید. اگر برنامه ای نیاز به امکانات تصحیح خطا در سطح واسط شبکه داشته باشد، می تواند از قرارداد کنترل انتقال (به انگلیسی: TCP یا Transmission Control Protocol) یا پروتکل انتقال کنترل جریان (به انگلیسی: SCTP یا Stream Control Transmission Protocol) استفاده کند که به طور خاص برای این منظور طراحی شده اند.
طبیعت بدون حالت UDP می تواند برای سرورهایی که به پرس و جوهای کوچک حجم زیادی از کلاینت ها پاسخ می دهند نیز مفید واقع شود. UDP بر خلاف TCP، با شبکه های پخشی (انتشار بسته در کل شبکه محلی) و شبکه های چندپخشی (ارسال بسته به بخشی از شبکه) سازگاری کامل دارد.
برنامه های معمول شبکه که از UDP استفاده می کنند عبارتند از: سامانه نام دامنه (به انگلیسی: DNS یا Domain Name System)، برنامه هایی که از پخش زنده یا رسانه جویباری (Streaming Media) استفاده می کنند نظیر تلویزیون پروتکل اینترنت یا IPTV، صدا روی پروتکل اینترنت یا VoIP، پروتکل ساده انتقال فایل (به انگلیسی: TFTP یا Trivial File Transfer Protocol) و بسیاری از بازی های برخط.
wiki: قرارداد داده نگار کاربر