درخش

درخش . [ دَ رَ / دُ رَ / دُ رُ ] (اِ) درفش . روشنی . روشنایی .تابش . فروغ و روشنی هر چیزی . (از برهان ). روشنی . (غیاث ). تابندگی . (آنندراج ). شعشعه . پرتو :
چو برزد سنان آفتاب بلند
شب تیره گشت از درخشش نژند.

فردوسی .

روزی درخش تیغ تو برآتش اوفتاد
آتش ز بیم تیغ تو در سنگ شد نهان .

فرخی .

چو رامین آن درخش تیغ او دید
همان در کینه باری میغ او دید.

(ویس و رامین ).

درخش برق این در سومنات است
خروش رعد آن در گنگبار است .

مسعودسعد.

چشم اقبال شهریاری را
از درخش تو توتیا باشد.

مسعودسعد.

جهان را هر دو چون روشن درخشید
ز یکدیگر مبرید و ملخشید.

نظامی .

خدایا جهان را بدین گنج بخش
برافروز چون دیده را از درخش .

نظامی .

عقل جزوی همچو برقست و درخش
در درخشی کی توان شد سوی وخش .

مولوی .

اهتفاف ، رقراق ، طسل ، لووهة؛ درخش سراب . دسق ؛ سپیدی آب حوض و درخش آن . شهاب ، صبحة، هصیص ؛ درخش آتش . صبحة، کوکب ؛ درخش آهن . کوکب الکتیبة؛ درخش لشکر. هبة؛ روانی شمشیر و نیزه در ضریبه و درخش آن . (منتهی الارب ). || برق . (برهان ) (غیاث ). آن آتش که از ابر برجهد. (اوبهی ). آذرخش . ابرنجک . (یادداشت مرحوم دهخدا). برق . بریص . بریق . (منتهی الارب ). سَرید. (نصاب ). شِهاب . (لغت نامه ٔ مقامات حریری ). صلید. لمحة. (منتهی الارب ). مِسرَد. (نصاب ) :
درخش ار نخندد به وقت بهار
همانا نگرید چنین ابر زار.

(منسوب به رودکی ).

نهاده به آهوسیه گوش چشم
جهان چون درخش از کمینگه بخشم .

فردوسی .

مقرعه زن گشت رعد، مقرعه ٔ او درخش
غاشیه کش گشت باد، غاشیه ٔ او دیم .

منوچهری .

اگر درخش بهاری ز تیغ تو جهدی
ز خاک گوهر الماس رویدی نه گیاه .

(منسوب به منوچهری از آنندراج ).

چو موبد نامه ٔ رامین بدو داد
درخش حسرت اندر جانش افتاد.

(ویس و رامین ).

درخش آمد ز دوری بر دل ویس
سموم آمد ز خواری بر گل ویس .

(ویس و رامین ).

به پیش اندر آمد یکی تندببر
جهان چون درخش و خروشان چو ابر.

اسدی .

چو سیل از شکنج و چو آتش ز جوش
چو ابر از درخش و چو مستان ز هوش .

اسدی .

سپهدار انگیخت رومی عقاب
در آمد بدو چون درخش از شتاب .

اسدی .

چو غرد برد هوش و جان هزبر
ز دندان درخش آیدش ، از دم ابر.

اسدی .

به رخشش به کردار تابان درخشی
که پیچان پدید آید از ابر آذر.

اسدی .

چه پیکر آمد رخش درخش پیکر تو
که کوه باد مسیر است و باد کوه نهاد.

مسعودسعد.

چو تیر و تیغ تو در مغز و دیده ٔ دشمن
نجست هیچ درخش و نرفت هیچ شهاب .

مسعودسعد.

صبح ستاره نمای خنجر تست اندر او
گاه درخش جهان گاه بدخش مذاب .

خاقانی .

بحری که عید کرد بر اعدا به پشت ابر
از غره اش درخش وز غرشت تندرش .

خاقانی .

دگر باره زد نسبت هوش بخش
کارسطو ز جا جست همچون درخش .

نظامی .

به نور تاج بخشی چون درخش است
بدین تأیید نامش تاج بخش است .

نظامی .

گر او تندر آمد تو هستی درخش
گر او گنجدان شد توئی گنج بخش .

نظامی .

از فروغ و خروش رعد و درخش
ساخته کوس و آخته خنجر.

عبدالواسع جبلی (از جهانگیری ).

برق خاطف ؛ درخش که چشم را خیره کند. دستینج ؛ ابر با درخش . (منتهی الارب ).
- درخش بیرق ؛ که بیرق او درخش است :
ابر درخش بیرق بحر نهنگ پیکان
قطب سماک نیزه بدر ستاره لشکر.

خاقانی .

- درخش رایت ؛ که رایت وی درخش است :
بدر ستاره موکبی مهر فلک جنیبتی
ابر درخش رایتی بحر نهنگ خنجری .

خاقانی .

- درخشهای یمانی ؛ بروق یمانیه : و گاه گاه زیارت کردی [ مارا ] درخشهائی یمانی که روشن شدی از جانب راست شرقی خبردهنده از راه آیندگان نجد، و بیفزودی ما را [ ریاح اراک ] شوق بر شوق . (حکمت اشراق ترجمه ٔقصة الغربیة ص 280).
|| آتش که جهد یا برق که خیزد از تصادم سنگ و آهن و جز آن :
چه فرمایی از صدمت سنگ و آهن
درخشی به خورشید رخشان فرستم .

؟

|| تابش ناگهانی نور، مانند نور موقت مشعل یا چراغ که بعنوان پیام بکار میرود . (از دائرةالمعارف فارسی ).
|| علم که آنرا اختر و درفش گویند، و این معنی از تاریخ محمد جریر طبری مفهوم است . (شرفنامه ٔ منیری ). اما ظاهراً در آنجا دگرگون شده ٔ کلمه ٔ درفش باشد نه به معنی آن . (یادداشت لغت نامه ). || (ص ) تابنده . درخشان . (برهان ). رخشان . درخشنده . براق . ساطع. (لغات فرهنگستان ).

گویا در این سروده ها درخش بچم لرز و شرر باشد

و این بچم لرز درفشیدن و دروشیدن گویه دیگر درخش بچم لرز است
چو موبد نامه رامین بدو داد
درخش حسرت اندر جانش افتاد.
( ویس و رامین ) .
اینجا لچم شرر
درخش آمد ز دوری بر دل ویس
سموم آمد ز خواری بر گل ویس.
( ویس و رامین ) .
دگر باره زد نسبت هوش بخش
کارسطو ز جا جست همچون درخش.
نظامی.