هنر عبا بافی یکی از صنایع دستی دیرینه و زیبا و ظریف شهر نایین می باشد. از قدیم الایام این صنعت در بوشهر، کوهپایه و بخش محمدیه شهر نایین رواج داشته است. دربخش محمدیه سردابهای عبا بافی متعددی با استفاده از تکنیک کَند ساخته شده است که در هر یک از آنها معمولاً ۸ تا۱۰ نفر مشغول بکار بوده اندو در حال حاضر ۱ تا۲ نفر می باشند. جنس عبای نایین از کرک شتر و یا پشم گوسفند است و طول هر طاقهٔ عبا ۶ متر و وزن آن ۵/۲ کیلو گرم می باشد. دستگاههای عبا بافی از جنس چوب و نی می باشد و شامل اجزایی مانند نوردهای در عقب و جلو دستگاه دفتین وشانه در وسط و دو پدال برای باز کردن بین تارها و. . . می باشد.
نحوه کار:
کرک شتر بعد از چیده شدن با آب شسته می شود. بعد از خشک شدن قسمتهای نامرغوب از آن جدا می شود. قسمتهای مرغوب تر توسط زنان خانه دار در چند مرحله موکشی می شودکرک موکشی شده توسط ماشین برش و حلاجی می شود. کرک حلاجی شده توسط جرخهای نخ ریسی دستی به نخ تبدیل و به شکل دوک در می آید. تا این قسمت کار توسط افراد مختلفی انجام میشود. بافنده دوکهای آماده رابا چرخ دستی بر روی ماسوره می پیچند. ماسوره در هنگام بافتن در داخل ماکو جای می گیرد.
برای بافتن ابتدا بافنده با پای راست پدال راست را پایین می برد در این هنگام تارها از هم باز می شود بعد ماکو را از سمت راست از بین تارها عبور داده و از سمت چپ بیرون می آورد بعد از بیرون آوردن ماکو وسط پود را تا یک وجب بالا میبرد ( این کار برای این انجام می شود که بعد از دفتین زدن پود در لای تار قرار گیرد ) سپس با دست راست دفتین را می گیردو با دو یا سه ضربه آن را بر روی پود میزند. دوباره با پای چپ پدال سمت چپ را پایین می برد تا تارها به اندازه ماکو باز شود سپس ماکو را از سمت چپ از بین تارها عبور می دهد دوباره وسط نخ را بالا می برد و دفتین را دو یا سه مرتبه بر روی پود میزند این کار به همین ترتیب تکرار می شود تا طول آن ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر پیش رود مقرا بافته شده بر روی نورد جلو پیچیده می شود تا طول آن به تا ۶ متر افزایش یابد . ازمشهورترین عبابافان این منطقه به علی آقا ( علی بیگی ) وجوانرین عباباف این منطقه به علی مدنیان محمدی اشاره کرد. عبا بعد از بافته شدن از دستگاه جدا شده و در دستگاه دیگری که فقط شامل دو نورد عقب و جلو می باشد پرداخت و اتوکشی شده و سپس برای دوخت آماده می گردد. این عباها همواره به کشورهای عربی حاشیهٔ خلیج فارس صادر گردیده و به مرغوبیت مشهور بوده است. [۱]
منابع [ویرایش]
↑ سایت اختصاصی نائینhttp://www. shahrenaein. com/fa
فرمانداری شهرستان نائین [۱]
سایت فرهنگی محمدیه :www. mohammadieh. ir
رده: شهرستان نائین
قس
ابزار و دستگاه عبابافی نائین
سید علی مجابی*
مقدمه
عبا روپوشی گشاد و بلند است که بر روی دوش ها افکنده می شود. جلوی آن باز است و آستین هایی کاذب داشته و از دیرباز عمدتا علمای اسلامی آن را بر دوش می انداختند. بافت عبا پیش از این در نائین، قزوین، کرمان، بوشهر و بهبهان مشهور بوده است که امروزه تنها نامی از عبای این ناطق در اذهان باقی مانده است.
عبابافی نایین نیز از این رویه مستثنی نبوده و امروزه محلهء عباباف های روستای محمدیه نایین ساکت و بی هیاهو است. سروصداهایی که در دل زمین و از مکان هایی نمور از دیرباز برمی خواست امروزه به ندرت و به سختی به گوش می رسد.
ازاین رو برآنیم که در این مقاله نگاهی داشته باشیم به ابزار و دستگاه مورد استفاده در بافت عبا که در شهرستان نائین و در محلهء عبابافها مورد استفاده قرار می گیرد تا شاید به این وسیله یکی از سنتی ترین روش ها و ابزرهای بافت در ایران معرفی شده باشد.
عبا ( Aba )
عبا معمولا در عرض 57 سانتی متر و طول 6 متر بافته و استفاده می گردد. چله ( نخ تار ) آن از جنس نخ پنبه/پلی استر و پود ( در اصطلاح محلی دم لو گفته گفته می شود ) جنس آن از پشم و در عبای مرغوب از جنس کرک شتر خود رنگ می باشد. استفاده از پشم شتر محدود به برخی از تولیدات خاص بوده و اکثرا از پشم گوسفند رنگرزی شده استفاده می گردد. پوست گردو و پوست انار از مهمترین رنگزاهای طبیعی مصرفی برای رنگرزی ( * ) استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد
پود عبا می باشد. عبای بافته شده با کرک شتر در بازارهای جهانی از شهرت و اعتباری خاص برخوردار است. ( شکل 1:طرز تهیه دم لو ) عبا توسط حرکت پود ( دم لو ) در بین نخ های تار ( چله ) ایجاد می شود. برای تهیه دم لو از چرخ نخ ریسی استفاده می شود. ( شکل 2 و 3 ) در انتهای جلویی چرخ دستی یک محور ظریف و چوبی قرار دارد که ماسوره بر روی آن قرار می گیرد. این محور چوبی توسط ریسمانی محکم به چرخ متصل می باشد. این چرخ توسط اهرمی که به محور آن متصل است چرخانده می شود وظیفه اصلی این چرخ تهیه ی ماسوره موردنیاز جهت بافت می باشد. ( شکل 4 )
دستگاه عبابافی الف ) چارچوبدستگاه عبا بافی را ( پاچال )
محل قرار گرفتن دستگاه عبابافی را پاچال می نامند. این دستگاه بر روی یک چاله نصب می گردد و بافنده در لبه کناری و در انتهای چاله پشت دستگاه می نشیند. به طوری که او در داخل چال زرین دستگاه قرار می گیرد.
ساختار کلی دستگاه بر روی دو جفت میله تقریبا عمود برهم بنا می گردد. دو میله افقی از یک طرف در دیوار کارگاه فرورفته و از طرف دیگر به صورت یک زبانه در داخل شیار عمودی چوب های عمودی قرار گرفته اند. چوب های عمودی در کنار اسنو ( نورد ) نخهای چله در داخل زمین فرومی روند. ( شکل 5 و 6 و 7 )
ب ) وردها ( سات )
دستگاه عبابافی دارای 2 ورد می باشد که در اصطلاح محلی به آنها سات می گویند. سات ها به صورت متناوب عمل کرده و سبب ایجاد بافت می شوند. حرکت وردها سبب ایجاد دهنه بین نخ های تار شده و ماکو حاوی ماسوره می تواند از بین این دهنه ایجاد شده عبور کند. وردها توسط یک پدال پایی که در پایین و در داخل چاله قرار دارد حرکت می کنند. ( شکل 8 و 9 و 01 )
جهت نصب ورد نیز که نخ های ت . . .
نحوه کار:
کرک شتر بعد از چیده شدن با آب شسته می شود. بعد از خشک شدن قسمتهای نامرغوب از آن جدا می شود. قسمتهای مرغوب تر توسط زنان خانه دار در چند مرحله موکشی می شودکرک موکشی شده توسط ماشین برش و حلاجی می شود. کرک حلاجی شده توسط جرخهای نخ ریسی دستی به نخ تبدیل و به شکل دوک در می آید. تا این قسمت کار توسط افراد مختلفی انجام میشود. بافنده دوکهای آماده رابا چرخ دستی بر روی ماسوره می پیچند. ماسوره در هنگام بافتن در داخل ماکو جای می گیرد.
برای بافتن ابتدا بافنده با پای راست پدال راست را پایین می برد در این هنگام تارها از هم باز می شود بعد ماکو را از سمت راست از بین تارها عبور داده و از سمت چپ بیرون می آورد بعد از بیرون آوردن ماکو وسط پود را تا یک وجب بالا میبرد ( این کار برای این انجام می شود که بعد از دفتین زدن پود در لای تار قرار گیرد ) سپس با دست راست دفتین را می گیردو با دو یا سه ضربه آن را بر روی پود میزند. دوباره با پای چپ پدال سمت چپ را پایین می برد تا تارها به اندازه ماکو باز شود سپس ماکو را از سمت چپ از بین تارها عبور می دهد دوباره وسط نخ را بالا می برد و دفتین را دو یا سه مرتبه بر روی پود میزند این کار به همین ترتیب تکرار می شود تا طول آن ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر پیش رود مقرا بافته شده بر روی نورد جلو پیچیده می شود تا طول آن به تا ۶ متر افزایش یابد . ازمشهورترین عبابافان این منطقه به علی آقا ( علی بیگی ) وجوانرین عباباف این منطقه به علی مدنیان محمدی اشاره کرد. عبا بعد از بافته شدن از دستگاه جدا شده و در دستگاه دیگری که فقط شامل دو نورد عقب و جلو می باشد پرداخت و اتوکشی شده و سپس برای دوخت آماده می گردد. این عباها همواره به کشورهای عربی حاشیهٔ خلیج فارس صادر گردیده و به مرغوبیت مشهور بوده است. [۱]
منابع [ویرایش]
↑ سایت اختصاصی نائینhttp://www. shahrenaein. com/fa
فرمانداری شهرستان نائین [۱]
سایت فرهنگی محمدیه :www. mohammadieh. ir
رده: شهرستان نائین
قس
ابزار و دستگاه عبابافی نائین
سید علی مجابی*
مقدمه
عبا روپوشی گشاد و بلند است که بر روی دوش ها افکنده می شود. جلوی آن باز است و آستین هایی کاذب داشته و از دیرباز عمدتا علمای اسلامی آن را بر دوش می انداختند. بافت عبا پیش از این در نائین، قزوین، کرمان، بوشهر و بهبهان مشهور بوده است که امروزه تنها نامی از عبای این ناطق در اذهان باقی مانده است.
عبابافی نایین نیز از این رویه مستثنی نبوده و امروزه محلهء عباباف های روستای محمدیه نایین ساکت و بی هیاهو است. سروصداهایی که در دل زمین و از مکان هایی نمور از دیرباز برمی خواست امروزه به ندرت و به سختی به گوش می رسد.
ازاین رو برآنیم که در این مقاله نگاهی داشته باشیم به ابزار و دستگاه مورد استفاده در بافت عبا که در شهرستان نائین و در محلهء عبابافها مورد استفاده قرار می گیرد تا شاید به این وسیله یکی از سنتی ترین روش ها و ابزرهای بافت در ایران معرفی شده باشد.
عبا ( Aba )
عبا معمولا در عرض 57 سانتی متر و طول 6 متر بافته و استفاده می گردد. چله ( نخ تار ) آن از جنس نخ پنبه/پلی استر و پود ( در اصطلاح محلی دم لو گفته گفته می شود ) جنس آن از پشم و در عبای مرغوب از جنس کرک شتر خود رنگ می باشد. استفاده از پشم شتر محدود به برخی از تولیدات خاص بوده و اکثرا از پشم گوسفند رنگرزی شده استفاده می گردد. پوست گردو و پوست انار از مهمترین رنگزاهای طبیعی مصرفی برای رنگرزی ( * ) استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد
پود عبا می باشد. عبای بافته شده با کرک شتر در بازارهای جهانی از شهرت و اعتباری خاص برخوردار است. ( شکل 1:طرز تهیه دم لو ) عبا توسط حرکت پود ( دم لو ) در بین نخ های تار ( چله ) ایجاد می شود. برای تهیه دم لو از چرخ نخ ریسی استفاده می شود. ( شکل 2 و 3 ) در انتهای جلویی چرخ دستی یک محور ظریف و چوبی قرار دارد که ماسوره بر روی آن قرار می گیرد. این محور چوبی توسط ریسمانی محکم به چرخ متصل می باشد. این چرخ توسط اهرمی که به محور آن متصل است چرخانده می شود وظیفه اصلی این چرخ تهیه ی ماسوره موردنیاز جهت بافت می باشد. ( شکل 4 )
دستگاه عبابافی الف ) چارچوبدستگاه عبا بافی را ( پاچال )
محل قرار گرفتن دستگاه عبابافی را پاچال می نامند. این دستگاه بر روی یک چاله نصب می گردد و بافنده در لبه کناری و در انتهای چاله پشت دستگاه می نشیند. به طوری که او در داخل چال زرین دستگاه قرار می گیرد.
ساختار کلی دستگاه بر روی دو جفت میله تقریبا عمود برهم بنا می گردد. دو میله افقی از یک طرف در دیوار کارگاه فرورفته و از طرف دیگر به صورت یک زبانه در داخل شیار عمودی چوب های عمودی قرار گرفته اند. چوب های عمودی در کنار اسنو ( نورد ) نخهای چله در داخل زمین فرومی روند. ( شکل 5 و 6 و 7 )
ب ) وردها ( سات )
دستگاه عبابافی دارای 2 ورد می باشد که در اصطلاح محلی به آنها سات می گویند. سات ها به صورت متناوب عمل کرده و سبب ایجاد بافت می شوند. حرکت وردها سبب ایجاد دهنه بین نخ های تار شده و ماکو حاوی ماسوره می تواند از بین این دهنه ایجاد شده عبور کند. وردها توسط یک پدال پایی که در پایین و در داخل چاله قرار دارد حرکت می کنند. ( شکل 8 و 9 و 01 )
جهت نصب ورد نیز که نخ های ت . . .