سررشته

سررشته . [س َرْ، رِ ت َ / ت ِ ] (اِ مرکب ) کنایه از مقصود. (آنندراج ) (انجمن آرا). کنایه از مدعا و مقصود. (برهان ). || چاره ٔ کار و تدبیر مطلب . (رشیدی ). آگاهی . خبرت . بصیرت . علم . (یادداشت مؤلف ) :
چو این کار گردد خرد را درست
سررشته آنگاه بایدت جست .

فردوسی .

تا درنگریم و راز جوئیم
سررشته ٔ کار بازجوئیم .

نظامی .

آن گره را بصد هزار کلید
جست وسررشته ای نگشت پدید.

نظامی .

|| اساس :
یک سررشته گر ز خط گردد
همه سررشته ها غلط گردد.

نظامی .

|| حقیقت . کنه :
سررشته ٔ راز آفرینش
دیدن نتوان به چشم بینش .

نظامی .

|| سرنخ :
نه زین رشته سر میتوان تافتن
نه سررشته را میتوان یافتن .

نظامی .

نه صاحبدلان دست برمیکشند
که سررشته از غیب درمیکشند.

سعدی .

سررشته ٔ نسبت را غایب میکردند... و سررشته ٔ نسبت را بدست می آوردند. (انیس الطالبین ). || زمام . مهار :
مرا به بند تو دوران چرخ راضی کرد
ولی چه سود که سررشته در رضای تو بست .

حافظ.

ما پریشان نظران خود گره کار خودیم
این چه حرفی است که سررشته بدست ما نیست .

صائب .

|| راه . روش :
سررشته ٔعیش این است آسان مده از دستش
کاین رشته چو سرگم شد دشوار پدید آید.

خاقانی .

- سررشته از دست رفتن ؛ کنایه از سراسیمه شدن . (برهان ) (آنندراج ). کار از دست شدن . بسته شدن راه چاره :
نرفته است سررشته تا ز دست برون
سر از دریچه ٔ گوهر چرا بدر نکنی .

صائب (از آنندراج ).

- || ترک کردن مهم و معامله است از روی اضطرار. (برهان ) (آنندراج ).
- سررشته بدست افتادن ؛ راه چاره یافتن :
بدستم نیفتاد سررشته ای
ز آه بخون دل آغشته ای .

ظهوری (از آنندراج ).

- سررشته گم شدن ؛ چاره و تدبیر از دست رفتن :
ای به تو سررشته ٔ جان گم شده
دام تو آن دانه ٔ گندم شده .

نظامی .

- سررشته گم کردن ؛ چاره و تدبیر را از دست دادن : ابلیس با کمال مشعوذی و استادی در معمای مکر زنان سررشته ٔ کیاست گم کند. (سندبادنامه ص 100).
یک سر سوزن ندیدم روی دوست
پس چرا گم کرده ام سررشته ای .

عطار.

- سررشته یافتن ؛ کنایه از دریافتن کارو مهم و مقصود و مدعا باشد. (آنندراج ) (برهان ).
|| سررشته ٔ دفتر؛ حسابی که از روی دفتر برآید. (آنندراج ) :
وضع از تأثیر بی شیرازه چون دفتر شود
قسمت آن را که از سررشته ٔ دفتر کنند.

میرزا محسن .

تخصص، مهارت، تخصص علمی

توانا

سر رشته بجایی کشیدن: به نتیجه رسیدن، نتیجه بدست آوردن.
خدمتم آخر به وفایی کشد
هم سر این رشته به جایی کشد
یعنی: خدمت من سر انجام به وفا منجر شود. این رشته هم سرانجام به جایی می رسد. و نتیجه می دهد.
شرح مخزن الاسرار نظامی، دکتر برات زنجانی، ۱۳۷۲، ص۲۳۲.

سر رشته را یافتن: اساس کاری را درک کردن
گرنه سخن رشته ی جان تافتی
جان سر این رشته کجا یافتی
معنی: سخن چون جامه ای است که تار و پود آن از جان یافته شده. اگر این نبودجان سخن را درک نمی کرد.
شرح مخزن الاسرار نظامی، دکتر، برات زنجانی، ۱۳۷۲، ص ۲۳۸.

از چیزی آگاهی نداشتن

سررشته داشتن در کاری