منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه

[ویکی فقه] منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (کتاب). «منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة»، اثر میرزا حبیب الله هاشم خویی ، معروف به امین الرعایا است. این شرح، به زبان عربی فصیح نگاشته شده و از گستره معلومات ادبی، روایی، قرآنی ، تاریخی نویسنده حکایت می کند.
مؤلف، انگیزه خود را از نگارش این شرح، فقدان شرحی درخور و شایسته بر « نهج البلاغة » دانسته و این شرح را به انگیزه حل مشکلات و آسان ساختن دشواری های آن نگاشته است. در میان شرح هایی که در قرن سیزدهم هجری بر «نهج البلاغة» نگاشته شده، این شرح، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این کتاب که یکی از گسترده ترین شرح های «نهج البلاغة» به شمار می رود، شرحی از آغاز «نهج البلاغة» تا پایان خطبه دویست و بیست و هشتم بوده و در چهارده مجلد انتشار یافته است. کتاب حاضر، در آغاز با خطبه ای شیوا و بلیغ و رسا آغاز می شود. این خطبه در عین اینکه از عذوبت خاصی برخوردار است، از لحاظ تعبیر هم از فخامت ویژه ای بهره مند است. مرحوم میر حبیب الله خویی پس از این که شرح خود را با آن خطبه افتتاح می کند، مقدمه ای را تمهید می کند که بسیار مفصل است. در این مقدمه، انگیزه خود را برای اقدام به تدوین شرحی بر «نهج البلاغة» ذکر می کند و یادآور می شود که کتاب «نهج البلاغة» میان فضلا و دانشمندان و برجستگان، اهمیت، شهرت و حیثیت خاصی کسب کرده و در نتیجه علما، به شرح و گزارش «نهج البلاغة» روی آورده اند و شروح زیادی بر آن نوشته اند که در میان این شروح، چند شرح دارای شهرت بیشتری است؛ یکی از آن شروح، هم نام همین شرح است و از قطب الدین راوندی می باشد. شارح، در ادامه، از شرح ابن ابی الحدید معتزلی و شرح ابن میثم بحرانی یاد کرده است. انتقادات مولفوی، با وجود اینکه این شروح را از بهترین شروح معرفی می کند، خود انتقاداتی بر آنها دارد و در دیباچه کتاب متذکر می شود؛ بدین ترتیب که شرح قطب الدین راوندی را، خالی از خصیصه تحقیق می شمارد و شرح ابن ابی الحدید را تقریبا به عنوان کالبدی بی روح معرفی می کند و معتقد است که در عین حال گرفتار نوعی اطناب ممل است و مباحث آن، بسیار کم رمق و بی جان است. او، هم چنین می گوید: مباحثی که ابن ابی الحدید آورده، نمی تواند انسان را به جان، روح و ژرفای سخنان علی علیه السّلام رهنمون سازد و با وجود اینکه از میان این شروح، نظر خوش تری نسبت به شرح ابن میثم بحرانی دارد، مع ذلک چون ملاحظه کرده است که این شرح، با آمیزه ای از مباحث کلامی و حکمی آمیخته است و در گزارش سخنان امیر المؤمنین، به روایات عامه استناد جسته، آن را هم مورد انتقاد قرار می دهد و می گوید: چون این شروح، دارای عیب، نقص و نوعی کمبود است، من شرحی نسبتا جامع و رسا و کافی و تقریبا خالی از عیب و نقص آغاز کردم.