سنگک

سنگک نوعی نان است که روی بستری از سنگک ها (ریگ) در تنور مسطح طبخ می شود. (سنگک: سنگ + ک (ک تصغیر) است). سنگک نانی است که هم اکنون فقط در ایران است بنابراین می توان آن را نان ملی ایران نامید. نان سنگک در قدیم نان طبقه اشراف یا نظامیان بوده است و سنگکی ها نانوایی های فصلی بوده اند بیشتر در زمستان و ماه رمضان پخت می کرده اند و از نظر گستردگی هیچگاه به اندازه نان تنوری و نان تافتون (تفتو) همه جا و فراگیر در همه ایران نبوده است. در قدیم نان خشکی تنوری پر دوام ترین نان ایران بوده است و حتی تا چند ماه سالم و خوشمزه باقی می مانده است. نان سنگک نیز یک نوع نان نازک تنوری است که بیشتر عشایر آن را روی تابه فلزی و بر روی آتش درست می کنند. ساده ترین نان نان کماج بوده که تکه ای خمیر را داخل آتش کرسی یا خاکستر آتش قرار می داده اند.
پرونده های رسانه ای مربوط به سنگک در ویکی انبار
یکی از نظریه ها دربارهٔ تاریخچه نان سنگک این است که نان سنگک پیش از اسلام در ایران رواج داشته است و پس از بیماری یکی از پادشاهان ساسانی، طبیب برای معالجه دستور می دهد که برای شاه نانی تهیه کنند که روی ریگ پخته شده باشد.
سالنمای کمیتهٔ نانوایان تهران می نویسد: شیخ بهایی به سفارش شاه عباس نان سنگک را ابداع کرد.
کهن ترین فرهنگی که در آن نام نان سنگک آمده برهان قاطع است که در سال ۱۰۶۲ هـ. ق نگارش شده است. یکی از نخستین کتاب ها دربارهٔ نان سنگک، کتاب «مجموعه معارف و فرهنگ نانوایی سنگکی و نان سنگک» در سال ۱۳۵۶ نوشتهٔ سید داوود روغنی (شاطر داوود) یکی از شاطرهای معروف شهر ری است. شاطر داوود معتقد است هیچ اطلاع دقیقی از محل و پیدایش نان سنگک وجود ندارد. اما به گفتهٔ وی قدیمی ترین نوشته ای که در آن از نان سنگک نام می برد «برهان قاطع» است که در سال ۱۰۶۲ ه‍.ق نوشته شده است. در آن کتاب دربارهٔ معنی واژهٔ سنگک آمده است: «نوعی از نان هست که روی سنگ ریزه های گرم بپزند.»به نوشتهٔ شاطر داود در تعریف این نان، «نان سنگک که از نظر مزه، طعم و همچنین هضم آسان و سلامت، بهترین نان ایران و شاید هم دنیا باشد، از آرد مرغوب و سالم و آب خالص و نمک به دست می آید و خمیر ترش هم که در خمیر آن به عنوان مایه خمیر (مخمر) به کار می رود از همان آرد و آب و نمک درست می شود. در پخت نان سنگک به غیر از مادهٔ فوق، جوش شیرین یا هر مادهٔ دیگری نمی توان به کار برد و به جز آرد گندم مرغوب و سالم، هیچ آرد دیگری حتی آرد جو یا سایر حبوب را نمی توان برای پختن نان سنگک استفاده کرد. نان سنگک از آرد سبوس دار کامل تهیه می شود.»نان سنگک به صورت کاملاً تازه یا به صورت کاملاً خشک شده خوشمزه است اما اگر در سفره باقی بماند بد طعم می شود و برای تازه ماندن می شود ان را فریز نمود و سپس با مایکروفر ان را گرم کرد بدون این که طعم ان عوض گردد. از نان سنگک جهت خوردن دیزی و کله پاچه استفاده می شود.