کلمه جو
صفحه اصلی

ارگبد

فرهنگ فارسی

ارگبذ: فرمانده ارگ، مامورنگاهداری ارگ، درزمان ساسانیان یکی ازمنصب هاومقامهای بزرگ لشکری بوده
رئیس ارگ رئیس قصر کوتوال دژبان ( یکی از شغلها و منصبهای بزرگ در روزگار هخامنشیان و ساسانیان ).

فرهنگ معین

( اَ بَ ) ( اِ. ) رییس ارگ ، دژبان (یکی از شغل ها و منصب های بزرگ در روزگار هخامنشیان و ساسانیان ).

لغت نامه دهخدا

ارگبد. [ اَ ب َ ] ( ص مرکب ، اِ مرکب ) ( از پهلوی ارگ پت ، از پارسی باستان ارگ َپات َ )اَرْگبَذ. رئیس ارگ. رئیس قصر. کوتوال. دژبان. یکی از مناصب بزرگ عهد ساسانیان. معرب آن ارجبد است. ( ایران در زمان ساسانیان تألیف کریستنسن ترجمه رشید یاسمی ص 51، 65، 81 ) ( ایران باستان تألیف پیرنیا ص 2529 ). ارگ پت. ارگ پات. رجوع به ارجبد و ارگ پات شود.

دانشنامه عمومی

اَرگبَد (پارسی میانه:hlgwpt؛ پارتی: ʾrkpty و hrkpty یعنی هرگبِد و قدیمی تر هرکپَت)، عنوانی بلندپایه در دورهٔ شاهنشاهی اشکانی و ساسانی بوده است.
اگرچه اکثراً واژهٔ ارگبد را به معنیِ «دژبان، فرماندهٔ ارگ» می دانند، سمرنیی آن را هرگبد می خواند و «رئیسِ مالیات گیران، خرجبد» ترجمه می کند. تفضلی ارگبد و هرگبد را دو عنوان جداگانه می داند. اما شومون ریشه دقیق این کلمه را نمی داند و ۲ حدس برای آن می زند که اولی فرمانده ارگ و رئیس جمع کنندگان مالیات و دومی مباشر مالیاتی است. از نگاه او، اولی محتمل تر است.
بر روی کاغذپوست یونانی از دورا اروپوس که می توان قدمت آن را به سال ۱۲۱ میلادی دانست، این عنوان به صورت ارکاپاتِس آمده، و به شخصی به نام فرهاد که در خدمت فرماندار محلی اشکانی بوده، اطلاق شده است. در استان فارس در اواخر عصر دوم میلادی، خواجه تیری ارگبِد قلعه دارابگرد تحت حکمرانی شاه اصطخر بود. جانشین او در مقامش، اردشیر پسر پاپک بود که مدتی بعد بنیان گذار سلسله ساسانی شد. علاوه بر این، در تلمود بابل، مقام های بلندپایه دربار اشکانی تحت عنوان های اَرقَبتا، اَبقفطا و ارقفطا ذکر شده است.
به نظر می رسد این مقام جایگاه ممتازتری بعد از آغاز ساسانیان داشته است. در کتیبه پایکولی نوشتهٔ نرسی در ۲۹۳ میلادی، ارگبد شاپور در مقام والایی در سلسله مراتب ایالتی داشته است. به روایت مناندر در زمان نرسه ارگبدی با نام (یونانی) بارسابُرسُس می زیست که به احتمال زیاد همان ارگبدی است که در کتیبهٔ نرسه درپایکولی نام شاپور را بر خود دارد و نام واقعی او احتمالاً بُرزشاپور بوده است.

دانشنامه آزاد فارسی

اَرْگْبَد
فرماندۀ ارگ در دورۀ اشکانیان و ساسانیان . این عنوان در اوایل عهد ساسانی به فرماندۀ ارگ اطلاق می شد، اما بعدها عنوان یکی از مقامات عالی لشکری گردید، زیرا افزون بر فرماندهی ارگ، فرماندهی تمام نیروهای یک ناحیه و نیز وظیفۀ نهادن تاج بر سر شاه با ارگبد بوده است . این که مؤلف تاریخ طبری، اردشیر بابکان، بنیادگذار سلسلۀ ساسانیان، را پروردۀ تیری، ارگبد دارابگرد می خواند، نشان می دهدکه عنوان ارگبد، در دورۀ اشکانیان نیز بوده است.


کلمات دیگر: