اخبارالطوال

اَخبارُالطّوال کتابی نوشته ابوحنیفه دینوری، شامل رویدادهای اجتماعی، نظامی و سیاسی ایران، به ویژه در ابتدای سده ۲ و سده ۳ق است.
بخش نخست شامل مطالبی در مورد آدم و فرزندان او و پیامبرانی همچون ادریس، نوح، هود، ابراهیم و اسماعیل و بنی اسرائیل و پادشاهی داوود و سلیمان تا پیدایش عیسی است.
بخش دوم که آمیخته با بخش اول است و جداگانه ترتیب نشده است، شامل سرگذشت پادشاهان ایران، روم و یمن می باشد و از جمشید و پیروزی ضحاک(بیور اسب) بر او و منوچهر، کیقباد، گشتاسب، بهمن، دارا، اسکندر و ملوک الطوایف و سپس ساسانیان تا فروپاشی ایشان سخن گفته است. او به برخی رویدادهای جنبی مانند خروج بهرام چوبین، بلقیس ملکه سبا و نمرود اشاره کرده است.
بخش تاریخ اسلام که با پیکارهای اعراب و ایرانیان در دوره خلافت عمر آغاز و به پایان خلافت معتصم(۲۲۷ق) ختم می شود.
دینوری خود گواه بسیاری از مطالب نوشته شده خویش بوده است و این امر به اهمیت کتاب می افزاید. اخبارالطوال در مورد سازمان ها و تشکیلات سده های نخستین اسلامی، به ویژه مسائل قابل توجه تقسیمات کشوری به خوبی روشنگری می کند. همچنین به دلیل اینکه دینوری آگاهی ها و دانش دوران کودکی و جوانی را در ایران فرا گرفت و در رشته های هندسه، حساب و … نزد بزرگان اصفهان به مرتبه دلخواه رسید؛ برداشت های دقیقی با دیدگاه یک حسابدار خبره در اثر خود داشته است.نخستین ترجمه از اخبار الطوال را آقای صادق نشات در سال ۱۳۴۶ صورت داده است.
کتاب اخبارالطوال را می توان به سه بخش تقسیم کرد:
در این نبرد (جلولا) بسیاری مردان کشتند و زنان و کودکان بسیاری نیز به اسارت گرفتند پس از چندی ماه که اسرا به مدینه رسیدند خلیفه زمان (عمر) دید زنان همه آبستن و حامله شده، علت را پرسید گفتند متعه (صیغه) زنان بودند، سپس (عمر) مکرر می گفت که از فرزندان این زنان به خداوند پناه می برم و (گفت) زین پس دیگر این فعل (متعه) در ممالک اسلامی جایز نمی باشد (اخبار الطوال، ص 123).

اَخْبارُالطِّوال
کتابی تاریخی به عربی تألیف ابوحنیفۀ دینَوَری ( ـ۲۸۲ق). این کتاب از داستان حضرت آدم تا مرگ معتصم عباسی (حک: ۲۱۸ـ۲۲۷ق) را در بر دارد. بیشتر کتاب دارای آگاهی هایی دربارۀ تاریخ ایران، به ویژه از جنگ قادسیه تا روزگار معتصم است. دینوری دربارۀ برخی از رویدادهای مربوط به شیعه، مانند جنگ های حضرت علی (ع)، واقعۀ کربلا، قیام مختار و جنبش عباسیان و خیزش ابومسلم با تفصیلی بیشتر سخن گفته است و گزارش های او دربارۀ حوادث پس از ظهور اسلام غالباً معتبر و دست اول است. وی تنها به گزارش رویدادها بسنده نمی کند، بلکه به تحلیل آن ها نیز می پردازد و می کوشد علل و موجبات هر رویدادی را پیدا کند. این اثر، گذشته از ارزش تاریخی، ارزش ادبی نیز دارد و در فصاحت کلام از آثار طراز اول عربی به شمار می رود. اخبار الطّوال نخستین بار به همّت گیرگاس، خاورشناس روسی، در لیدن به چاپ رسید (۱۸۸۷). این کتاب به قلم صادق نشأت به فارسی ترجمه و چاپ شده است (تهران، ۱۳۴۶ش).

[ویکی فقه] اخبار الطوال (ترجمه ). «اخبار الطوال»، اثر عربی ابوحنیفه احمد بن داوود بن ونند دینوری، تاریخ نگار، طبیعی دان و لغت شناس ایرانی (متوفی ۲۸۱ ق) در تاریخ عمومی است.
کتاب یکی از مهم ترین منابع تاریخ ایرانی عصر ساسانی است که حوادث دولت های عرب پس از اسلام را تا پایان خلافت معتصم عباسی (۲۲۷ ق) در برداشته و شامل بسیاری از مقررات اسلام در امور سیاسی، اداری و نخستین مورد اجرای آن ها در دولت اسلامی است.نویسنده، از اکثر منابع در دسترس خویش بهره برده است که این امر بر ارزش، اهمیت و اعتبار کتاب افزوده و به گفته دکتر عبدالحسین زرین کوب ، وی در این کتاب، یکی از معتمدان تاریخ به شمار می رود.
ساختار ترجمه
مؤلف خود هیچ تقسیم بندی برای کتابش صورت نداده و حتی عنوان های صفحات، با توجه به این که داخل کروشه قرار دارد، احتمالا از مصحح بوده و توسط ایشان بر اساس موضوع هر قسمت، انتخاب شده است؛ با این وجود، می توان مطالب آن را به سه بخش کلی تاریخ پیامبران ، پادشاهان ایران و روم و تاریخ اسلام تقسیم کرد.
روش تاریخ نگاری مؤلف
مؤلف، از روش تاریخ نگاری ترکیبی استفاده نموده و وقایع را سال به سال و یا برحسب سلسله و کشور یاد نکرده، بلکه آن ها را از آغاز تا فرجام، پیوسته آورده است. در این روش، مورخ به جای ذکر روایات مختلف، از راه مقایسه و ترکیب و ایجاد سازگاری میان آن ها، واقعه مذکور را طی یک روایت توضیح دهد.مباحث از سرگذشت حضرت آدم علیه السّلام ، فرزندان او، پیامبران بنی اسرائیل و تاریخ باستانی ایران و یمن آغاز گشته و با مرگ هشتمین خلیفه عباسی به پایان می رسد.قسمت اعظم مطالب، حاوی اطلاعاتی درباره تاریخ ایران، بالاخص از جنگ قادسیه به این سو است.نویسنده درباره برخی از رویدادهای مربوط به تاریخ شیعه ، نظیر جنگ های امام علی علیه السّلام ، واقعه کربلا ، قیام مختار و جنبش عباسیان و قیام ابومسلم با تفصیلی بیشتر سخن گفته و گزارش های او درباره رویدادهای پس از ظهور اسلام ، غالبا معتبر و دست اول است.وی تنها به نقل روایت اکتفا نمی کند، بلکه در برخی موارد به تحلیل رویدادها نیز پرداخته، می کوشد علل و موجبات واقعه ای را که گزارش می کند، پیدا کند.اثر او گذشته از این که از منابع معتبر تاریخ اسلام به شمار می رود، از ازرش ادبی نیز برخوردار بوده و در فصاحت کلام در زمره آثار ادبی طراز اول عربی به شمار می رود.فتوحات نخستین اعراب، جنگ های قادسیه و نهاوند، برافتادن امپراتوری ایران ، پیدایش و بالاگرفتن کار عباسیان، جشن های علویان به ویژه در خراسان ، سقوط امویان و شورش های خوارج از مباحث پرارزش کتاب است.نویسنده برخی وقایع عصر خود را شخصا دیده یا شنیده است که این برارزش اثر او می افزاید.وی از شرح دسته بندی ها و انقلاب های زمان خود دوری جسته و شاید بیمناک بوده و نخواسته که خویشتن را گرفتار مسایل روز کند.کتاب در مورد فتوحات اسلام دارای روایاتی است که در دیگر منابع دیده نمی شود و بسیاری از مطالب آن، با کتاب هایی نظیر تاریخ یعقوبی که معاصر نویسنده می باشد، یکی است.نویسنده در انواع علوم و فنون متداول عصر خود صاحب نظر بوده و بیشتر منابعی که در نگارش کتابش از آن ها بهره مند شده، اکنون در دست نیست و خود نیز در چند مورد نام آن ها را نیاورده است.وی سعی بر خلاصه نویسی داشته و مهم ترین منابع او عبارتند از: قرآن ، منابع ایرانی، ادبی، جغرافیایی، کتاب های مورخان مسلمان گذشته و نسب نامه ها.شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران از جمشید و پیروزی ضحاک بر او تا پادشاهی منوچهر، کیقباد، گشتاسب، بهمن، دارا، اسکندر و سپس ساسانیان تا انقراض آن ها، از مباحث دیگر کتاب است.
گزارش محتوا
...

[ویکی نور] اخبار الطوال (ترجمه مهدوی دامغانی). أخبار الطوال، تألیف ابوحنیفه احمد بن داود دینوری (متوفای 283ق)، کتابی است در موضوع تاریخ به زبان عربی که یکی از منابع مهم تاریخ ایران در زمان ساسانی بشمار میرود. این کتاب توسط محمود مهدوی دامغانی به فارسی ترجمه شده است.
پیش از این ترجمه، کتاب توسط صادق نشأت نیز به فارسی ترجمه شده است. محمود مهدوی دامغانی با رجوع به ترجمه نشأت به نقاط ضعف آن پی برده و خود تصمیم به ترجمه دوباره آن میگیرد. وی در این باره میگوید: «در نظر گرفتن نقص های ترجمه نشأت، تکرار اشتباهات مصحح عربی در متن فارسی، ترجمه نکردن حاشیه های سودمند او، توضیح ندادن در مورد اسامی شاعران، نامه های نهج البلاغه، قبایل و... باعث و سبب اصلی ترجمه جدید بوده است«.
او ترجمه خود را به معلم قرآن خویش هدیه کرده است.
ترجمه دامغانی مانند سایر آثار ترجمه ای ایشان روان، هماهنگ با منظور مؤلف، همراه با توضیحات مفید در پاورقی است. تعداد شماره ارجاعات و توضیحات مجموعا 511 مورد است.
برخی اشتباهات و اشکالات جزئی نیز بر مترجم وارد است؛ مثلا وی در مقدمه میگوید: از موسی(ع) در أخبار الطوال گفتگو نشده و حال آنکه مؤلف مختصرا در مورد حضرت موسی(ع) مطالبی نوشته و بعضی از ماجراهای زندگی حضرت را ذکر کرده است؛ آنجا که میگوید: «موسی بن عمران از مصر گریخت و خود را به مدین رساند و بر خانه شعیب وارد شد و هشت سال خود را مزدور او قرار داد؛ همچنانکه خداوند متعال آن را در کتاب خود برای ما بیان فرموده است».
به نظر مترجم دلیل اینکه دینوری در مورد مغازی و سیره رسول خدا(ص) سخنی نگفته، وجود آثاری چون سیره ابن اسحاق و مغازی واقدی بوده است؛ درحالیکه به نظر می آید، دلیل اصلی دینوری تأکید و تعلق او به ایران و تاریخ آن بوده است. تاریخ اسلام را نیز تا آنجا که به ایران مربوط بوده نقل میکند؛ چنانکه مثلا فتوحات خلیفه دوم را در سمت ایران ذکر میکند و ابدا از جنگ های مسلمانان و رومیان سخنی نمیگوید؛ چنانکه بخش های قبلی کتاب هم با ایران و فرمانروایان آن آمیخته است.

[ویکی نور] اخبار الطوال (ترجمه). اخبار الطوال، اثر عربی ابوحنیفه احمد بن داود دینوری، تاریخ نگار، طبیعی دان و لغت شناس ایرانی (متوفی 281ق) در تاریخ عمومی است.
کتاب یکی از مهم ترین منابع تاریخ ایرانی عصر ساسانی است که حوادث دولت های عرب پس از اسلام را تا پایان خلافت معتصم عباسی (227ق) در برداشته و شامل بسیاری از مقررات اسلام در امور سیاسی، اداری و نخستین مورد اجرای آن ها در دولت اسلامی است.
نویسنده، از اکثر منابع در دسترس خویش بهره برده است که این امر بر ارزش، اهمیت و اعتبار کتاب افزوده و به گفته دکتر عبدالحسین زرین کوب، وی در این کتاب، یکی از معتمدان تاریخ به شمار می رود.
مؤلف خود هیچ تقسیم بندی برای کتابش صورت نداده و حتی عنوان های صفحات، با توجه به این که داخل کروشه قرار دارد، احتمالا از مصحح بوده و توسط ایشان بر اساس موضوع هر قسمت، انتخاب شده است؛ با این وجود، می توان مطالب آن را به سه بخش کلی تاریخ پیامبران، پادشاهان ایران و روم و تاریخ اسلام تقسیم کرد.
مؤلف، از روش تاریخ نگاری ترکیبی استفاده نموده و وقایع را سال به سال و یا برحسب سلسله و کشور یاد نکرده، بلکه آن ها را از آغاز تا فرجام، پیوسته آورده است. در این روش، مورخ به جای ذکر روایات مختلف، از راه مقایسه و ترکیب و ایجاد سازگاری میان آن ها، واقعه مذکور را طی یک روایت توضیح دهد.