نویسه گردانی

نویسه گردانی (به انگلیسی: Transliteration) که بعضی به آن حرف نویسی گفته اند، در زبان شناسی به معنی نوشتن الفبای یک دبیره با الفبای دبیره ای دیگر، به نحوی است که نوعی تناظر/برابری میان حروف دبیره اولی یا دبیره مبدا، با آن دبیره دومی یا دبیره مقصد، برقرار باشد. پس لزوماً تلفظ کلمه یا عبارت نوشته نمی شود. در حرف نویسی املای تاریخی یا املای شبه تاریخی مراعات می شود.جدول حروف لاتین برگرفته از فرهنگ معین   جدول حروف لاتین برگرفته از فرهنگ معین   جدول حروف لاتین برگرفته از فرهنگ معین
برای نمونه کلمهٔ گردن (بدون اعراب گذاری) را می توان با الفبای لاتین به صورت grdn نویسه گردانی کرد. نمونهٔ دیگر کلمهٔ خواهر است که می توان آن را به صورت xvAhr نویسه گردانی کرد. چنان که دیده می شود، املای کلمهٔ خواهر املایی تاریخی است و فارسی زبانان امروز (حداقل در لهجهٔ استاندارد)، حرف و را تلفظ نمی کنند، اما همچنان هنگام نویسه گردانی، v که با و فارسی متناظر است نوشته می شود. نویسه گردانی با آوانویسی تفاوت دارد؛ در آوانویسی صورت ملفوظ (تلفظ) کلمه ها/واژه ها نوشته می شود.
آنچه در نویسه گردانی اهمیت دارد این است که بتوان صورت اصلی نگارش یک کلمه به دبیرهٔ اصلی را از روی صورت نویسه گردانی شده، بدون ابهام بازسازی کرد. از این رو لزومی ندارد که یک نویسه/حرف همیشه به یک صورت نویسه گردانی شود. مثلاً کلمهٔ شاپور به خط پهلوی کتیبه ای         نوشته می شود و به صورت šhpwhry حرف نویسی می شود. چنان که دیده می شود نویسهٔ « » که در کلمهٔ فوق دو بار آمده است یک بار w و یک بار r حرف نویسی شده است. با این حال با داشتن صورت šhpwhry شکل پهلوی کلمه را عیناً می توان بازسازی کرد. تنها باید به خاطر داشت که w و r در خط پهلوی کتیبه ای یک سان نوشته می شوند.
حالت دیگری هم متصور است و آن هنگامی است که چند نویسهٔ متفاوت یک سان حرف نویسی می شود. در این صورت معمولاً در دبیرهٔ اصلی قاعده ای وجود دارد که هنگام بازسازی کلمه تعیین می کند که صورت حرف نویسی شده باید به کدام نویسه تبدیل شود. مثلاً اگر در خط فارسی نویسه های ک‍ و ‍ک را دو نویسهٔ جدا در نظر بگیریم، همچنان صورت حرف نویسی شدهٔ واژهٔ کک kk خواهد بود. حال برای بازسازی صورت کلمه به خط اصلی از روی kk باید دانست که k اگر در ابتدا بیاید ک‍ نوشته می شود و اگر در پایان پس از نویسه ای بیاید که به حرف بعد می چسبد ‍ک نوشته می شود؛ بنابراین با دانستن قاعده های رسم الخط فارسی می توان صورت اصلی کلمه را همچنان بازسازی کرد.