اسباب حدوث الحروف

wikijoo: اسباب_حدوث_الحروف

wikifeqh: زبان عربی تألیف نموده است. او علت و انگیزه این تألیف را پاسخ به درخواست شخصی به نام استاد ابومنصور محمد بن علی بن عمر الخیام بیان نموده است که با توجه به نام عمر خیام نیشابوری و اختلاف دوران حیات وی با بو علی سینا، معلوم می شود این شخص، عمر خیام دیگری است که تشابه اسمی با خیام نیشابوری، شاعر بلندآوازه ایرانی دارد.
شیخ الرئیس، ابتدا به چگونگی تولید حروف پرداخته، سپس فصلی را به آناتومی اندام های صوتی اختصاص داده است. واژگانی که ابن سینا در این علم به کار برده، در دیگر آثار او دیده نمی شود و ممکن است برگردانی از اصطلاحات هندیان باشد، بنا بر این چنین به نظر می رسد که ابوعلی سینا، از روش هندیان در بحث حروف آگاهی داشته است.
وی، رساله حاضر را در شش فصل، دسته بندی کرده است که عبارتند از: فصل اول، در سبب حدوث صوت. فصل دوم، در سبب حدوث حروف. فصل سوم، در تشریح حنجره و زبان. فصل چهارم، در اسباب جزئیه حرف حرف حروف عربی. فصل پنجم، در حروف شبیه به حروف عربی. فصل ششم، در شنیده شدن حروفی که از حرکات غیر نطقیه استماع می شوند.
در فصل اول، چگونگی ایجاد صدا را توضیح می دهد که تموج هوا، از علل آن می باشد و خود تموج هوا، دارای دو علت قرع و قلع می باشد. در فصل دوم، سبب حدوث حروف بررسی گردیده است که در واقع حروف، به منزله هیئتی هستند برای صوت که بر آن عارض می گردند تا صوتی از صوت دیگر تمییز داده شود.
حروف، بعضی به لحاظ اصوات، مفرد و بعضی مرکبند. حروف مفرده، عبارتند از: الباء، التاء، الجیم، الدال، الضاء، الطاء، القاف، الکاف، اللام، المیم و النون و ما بقی آنها حروف مرکب می باشند.
در فصل سوم، اعضای دخیل در ادای حروف که عبارتند از حنجره و زبان، مورد بررسی واقع گردیده اند. ابن سینا، می گوید: حنجره، از سه غضروف ترکیب شده است که با تنگ یا گشاد شدن حنجره، حروف مختلفی از آن ایجاد می گردند. زبان نیز به وسیله هشت عضله، حرکت می کند که با حرکت آن نیز کلمات و حروف مختلفی از دهن خارج می شوند.