الملاحم و الفتن

wikinoor: ملاحم و فتن دسته ای از منابع حدیثی است که به اوضاع آخرالزمان و ظهور امام عصر می پردازد. البته این مبحث در میان شیعه غالبا با عنوان ملاحم و در میان اهل سنت بیشتر با عنوان فتن تعبیر شده و هر دو فرقه کتاب های خود را به همین نامها خوانده اند. سید بن طاووس (م ۶۶۴) عالم شیعی با استفاده از کتاب های فتن اهل سنت کتاب «التشریف بالمنن» معروف به «الملاحم و الفتن» را جمع آوری کرده است.موضوع این کتاب بر خلاف چیزی که درباره آن معروف شده می باشد. مطالب کتاب اساسا ربطی به بحث مهدویت ندارند، و بسیاری از احادیثی که به بحث مهدویت ارتباط دارند یا ندارند، از پیامبر و امامان صادر نشده اند و از این رو، ارزش چندانی نمی توان، برای آن ها قایل شد.
ساختار کتاب
ابن طاووس این کتاب را در چهار بخش ترتیب داده است که سه بخش نخست آن نقل قول ها و ذکر روایاتی از سه کتاب در مورد ملاحم و فتن و مهدویت و آخرالزمان شناسی و بخش چهارم نیز به مثابه کشکولی است که در آن از کتب مختلف (عمدتا شیعی)، مطالبی را در حوزه های گوناگون، از جمله درباره ملاحم و فتن و آخرالزمان شناسی، آورده است. ابن طاووس این کتاب را به ترتیب «باب» طبقه بندی کرده است و از هر منبعی ابوابی را، هر چند بدون هیچ دسته بندی خاصی، نقل می کند؛ به این معنا که ابتدا به ذکر مطالبی از کتاب الفتن ابن حماد می پردازد و در قالب چند باب مطالبی را از این منبع نقل می کند. سپس به سراغ منبع دوم و سوم رفته و در ابواب جدید- که با شماره های جدیدی آغاز می شوند- مطالب هر کدام را نقل می کند. هر چند بخش چهارم کتاب- که در موضوعات مختلف و از منابع مختلف است- نه در قالب باب، بلکه در قالب فصل های مختصر و بدون شماره، آمده است.
بخش های کتاب
این کتاب از سه بخش تشکیل شده که بخش اول آن گزیده فتن ابن حماد (م ۲۲۸)، بخش دوم آن از کتاب فتن ابوصالح سلیلی (نوشته به سال ۳۰۷) و بخش سوم آن از کتاب فتن زکریا بزاز (نوشته به سال ۳۹۱) است. بخش چهارم کتاب که ملحقات آن به شمار می رود از کتب مختلف شیعه و اهل سنت نقل شده است. ارزش کتاب سید به جهت بخش دوم و سوم آن است چون ملاحم سلیلی و زکریا در دسترس نیست. اما کتاب الفتن ابن حماد که ابن طاووس بیشتر مطالب خود را از او نقل می کند؛ امروزه موجود است. روایات ابن حماد همانند دیگر اخبار ملاحم و فتن اختصاص به مهدی ندارد بلکه از رویدادهای آینده جهان اسلام تا قیامت و بخشی به مهدی و نشانه های ظهور او اختصاص دارد. بنابراین بخش قابل توجهی از کتاب التشریف به پیش گویی های صحابه و همچنین احادیثی از رسول خدا درباره حوادث آینده اسلام و مسلمانان، سفیانی، مهدی و نشانه های او، دجال، نزول عیسی علیه السّلام و برخی از نشانه های قیامت اختصاص دارد که سید بن طاووس بدون نقد و بررسی این اخبار، آنها را در کتاب خود آورده است. سه نفر محدثی که ابن طاووس از آنان نقل می کند، از اهل سنت هستند و طبعا توثیق و جایگاهی میان شیعیان امامیه ندارند. اما سید ابن طاووس توثیقاتی را که رجالیون عامه درباره ابن حماد گفته اند، نقل کرده و سخنی از تضعیف او نگفته است. طبیعی است که انتخاب و بیان توثیقات از سوی سید به دلیل آن است که وی از کتاب الفتن نقل می کند نه آنکه تاییدی از یک عالم شیعی نسبت به ابن حماد باشد.
گزار ش محتوا
...