حیرتی تونی

فریدالدین محمد تونی معروف به حیرتی تونی از شاعران مشهور قرن دهم ه ق که در شهر تون دیده به جهان گشود. وی معاصر با شاه طهماسب صفوی بوده است.حیرتی مدتی ملازم شاه طهماسب بود و قصایدی دربارهٔ او سروده است. وی دارای غزل های لطیف و دلکشی است و دربارهٔ اهل بیت پیامبر اسلام، اشعار زیادی سروده است. لطف طبع او و ذوق غزل سرایی او در چند بیت شعر می توان قیاس کرد:
شاهنامه حیرتی تونی
در باره زادگاه حیرتی دربیت تذکره نیسان اختلاف زیادی وجود دارد از تون و بخارا و مرو و کاشان به عنوان زادگاه وی نام برده اند. علیشیر نوایی ارو را از تون می داند که در مرو زندگی کرده است و به حیرتی مروی مشهور شده است.
سام میرزا صفوی از معاصران حیرتی تونی در کتاب خود تحفه سامی می نویسد:«ملا حیرتی مردی زیبا و خوشگذران و همواره قلندرانه می زیسته. وی در همه باب شعر گفته اما در منقبت بسیار کوشیده است. در اوایل جوانی بسیار لاابالی و بی قید بود و اهاجی بین او وحید قمی مشهور است.»حیرتی در حالت مستی به سال۹۶۱ ه ق از بام منزلی در کاشان افتاد و دیده از جهان فروبست.
جوادی، حسین، مشاهیر تون، انتشارات همیاران جوان، ۱۳۸۵

حیرتی تونی ( ـ۹۶۱/۹۶۲ق)
شاعر ایرانی. از مردم طوس بود و در مرو بالید. لاابالی و بی قید بود و دیگران را هجو می گفت و گویا به سبب همین کارها خشم شاه طهماسب اول صفوی را برانگیخت. پس ناگزیر به گیلان گریخت و چون در آن جا قصایدی در مدح علی (ع) سرود، شاه او را بخشید. از آثارش: دیوان اشعار؛ شاهنامه در حدود ۲۰هزار بیت دربارۀ جنگ های پیامبر (ص) که به وی منسوب است.