[ویکی فقه] تنبیه الامة و تنزیه الملة. تنبیه ُالاُمَّة و تَنْزیه ُالمِلَّة، مشهورترین رساله در باره مبانی فکری و ابعاد گوناگون حکومت مشروطه، بر اساس نگرش شیعی، نوشته میرزا محمدحسین غروی نائینی (متوفی ۱۳۵۵) و به
زبان فارسی است.
آیة الله نایینی این کتاب را در بحران
انقلاب مشروطه در سال ۱۳۲۷ ق. به
زبان فارسی نوشت و از سوی آیة الله آخوند خراسانی و آیة الله شیخ عبدالله مازندرانی مورد تأیید و تقریظ قرار گرفت.میرزا در این کتاب
حاکمیت اسلام ناب محمدی ـ صلی الله علیه و آله ـ را با دلیل و برهان قاطع اثبات کرده و پرده از چهره حکومتهای استبدادی برداشته است او زندگی در زیر
سلطه استبداد را مساوی با برده بودن می داند و در این باره چنین می نویسد:«خداوند متعال در
قرآن مجید و ائمه
معصومین علیهم السلام در مواقع عدیده، زندگی همراه با پذیرش سلطه حکمرانان استبدادگر را نوعی بردگی و ضد
آزادی می دانند.» ایشان از قائلین به
ولایت مطلقه فقیه است که در این کتاب تمام مناصب و شؤون اعتباری
امام معصوم ـ علیه السلام ـ را برای فقیه جامع الشرایط ثابت می داند. بنابر نظریه او، بدون شک علما شرعاً مسؤول دستگاه حکومتی هستند و جلوگیری از بی نظمی و بی عدالتی در
جامعه از مسائل پراهمیتی است که از وظایف و مسؤولیتهای آنهاست و در غیبت امام عصر (عج) - همانند زمان ما - رهبری جامعه به عهده آنان می باشد.آیة الله طالقانی - که به همت او این کتاب با ارزش همراه با توضیح و شرح عبارات مشکل به چاپ رسید - در مقدمه کتاب فوق چنین می نویسد:«دقت و توجه به این کتاب برای هر کس مفید است، آنهایی که خواهان دانستن نظر اسلام و
شیعه درباره حکومت اند، در این کتاب نظر نهایی و عالی اسلامی - عموماً و شیعه را بخصوص - با مدرک و ریشه خواهند یافت. برای علما و مجتهدین کتاب استدلالی و اجتهادی و برای عوام رساله تقلیدی راجع به وظایف اجتماعی است.» شهید بزرگوار آیة الله مرتضی مطهری پیرامون این کتاب با ارزش می فرماید:«انصاف این است که تفسیر دقیق از
توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام را هیچ کس به خوبی علامه بزرگ و مجتهد سترگ مرحوم میرزا محمد حسین نایینی - قدس سره - توأم با استدلالها و استشهادهای متقن از قرآن و نهج البلاغه، در کتاب ذیقیمت «تنبیه الامة» بیان نکرده است ... ولی افسوس که جّو عوام زاده محیط ما، کاری کرد که آن مرحوم پس از نشر آن کتاب، بکباره مهر سکوت بر لب زده، دم فرو بست.»
wikifeqh:
تشیع و پاسخ به اشکالات و شبهات مخالفان مشروطه است. نویسنده در سراسر کتاب، با دیدگاهی که اسلام را توجیه کننده استبداد و حاکمیت استبدادی می داند، به شدت مخالفت می کند.
این اثر در ۱۳۲۷ نوشته شده و نام کامل آن تَنبیهُ الْاُمَّة و تَنْزیهُ المِلَّة فی لُزومِ مَشروطِیـةِ الدُولَةِ الْمُنتَخَبَةِ لِتَقْلیلِ الظُّلْمِ عَلَی اَفرادِ الاُمَّةِ و تَرْقِیـَةِ الْمُجْتَمَع' است.
wikishia:
تربیت شده و با منش اجتماعی- سیاسی او انس گرفته بود و در نهضت تنباکو از مشاوران وی بشمار می رفت، در عرصه های سیاسی-اجتماعی حضور جدی و فعّالی داشت.
از سوی دیگر انس و دوستی او با سید جمال الدین اسد آبادی از دوران جوانی در اصفهان و استمرار این پیوند تا زمانی که در سامرا بود، به طوری که سید جمال در سفری به سامرا برای ملاقات با میرزای شیرازی چند روزی در حجرۀ نائینی ساکن شد؛نشان از تفکر اجتماعی-سیاسی نائینی و منش او در این عرصه دارد.
زندگی او در مقاطع مختلف و حضورش در جریانات مهم سیاسی آن عصر همچون انقلاب مشروطیت در ایران،جهاد بر ضد استعمار انگلیس،
تجاوز روسیه و نهضت اسلامی در عراق که به تبعیدش منتهی شد،گواه بر شخصیت اجتماعی-سیاسی اوست.
پس از اعلان مشروطیت در ایران، مؤلف را بزرگترین حامیان مشروطه شمرده اند که با تألیف این کتاب مشهور و ارزندۀ «تنبیه الأمّة و تنزیه الملّة»، که مورد تأیید رهبران مشروطه آخوند ملا محمد کاظم خراسانی و ملاّ عبداللّه مازندرانی قرار گرفت، سهم وافری در این نهضت ایفا کرد.
تألیف این اثر در شرائط دشوار آن روز از یک سو در میان
مسلمانان پشتوانه ای نظری برای مشروطه بشمار می آمد، به گونه ای که شخصیتی چون شهید مرتضی مطهری فارغ از ماجرای مشروطه دربارۀ جایگاه این اثر می نویسد:
wikinoor: آخوند خراسانی و آیة الله شیخ عبدالله مازندرانی مورد تأیید و تقریظ قرار گرفت.میرزا در این کتاب حاکمیت اسلام ناب محمدی ـ صلی الله علیه و آله ـ را با دلیل و برهان قاطع اثبات کرده و پرده از چهره حکومتهای استبدادی برداشته است او زندگی در زیر سلطه استبداد را مساوی با برده بودن می داند و در این باره چنین می نویسد:«خداوند متعال در قرآن مجید و ائمه معصومین علیهم السلام در مواقع عدیده، زندگی همراه با پذیرش سلطه حکمرانان استبدادگر را نوعی بردگی و ضد آزادی می دانند.» ایشان از قائلین به
ولایت مطلقه فقیه است که در این کتاب تمام مناصب و شؤون اعتباری امام معصوم ـ علیه السلام ـ را برای فقیه جامع الشرایط ثابت می داند. بنابر نظریه او، بدون شک علما شرعاً مسؤول دستگاه حکومتی هستند و جلوگیری از بی نظمی و بی عدالتی در جامعه از مسائل پراهمیتی است که از وظایف و مسؤولیتهای آنهاست و در غیبت امام عصر (عج) - همانند زمان ما - رهبری جامعه به عهده آنان می باشد.آیة الله طالقانی - که به همت او این کتاب با ارزش همراه با توضیح و شرح عبارات مشکل به چاپ رسید - در مقدمه کتاب فوق چنین می نویسد:«دقت و توجه به این کتاب برای هر کس مفید است، آنهایی که خواهان دانستن نظر اسلام و شیعه درباره حکومت اند، در این کتاب نظر نهایی و عالی اسلامی - عموماً و شیعه را بخصوص - با مدرک و ریشه خواهند یافت. برای علما و مجتهدین کتاب استدلالی و اجتهادی و برای عوام رساله تقلیدی راجع به وظایف اجتماعی است.» شهید بزرگوار آیة الله مرتضی مطهری پیرامون این کتاب با ارزش می فرماید:«انصاف این است که تفسیر دقیق از توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام را هیچ کس به خوبی علامه بزرگ و مجتهد سترگ مرحوم میرزا محمد حسین نایینی - قدس سره - توأم با استدلالها و استشهادهای متقن از قرآن و نهج البلاغه، در کتاب ذیقیمت «تنبیه الامة» بیان نکرده است ... ولی افسوس که جّو عوام زاده محیط ما، کاری کرد که آن مرحوم پس از نشر آن کتاب، بکباره مهر سکوت بر لب زده، دم فرو بست.»
نام کامل این رساله
این اثر در ۱۳۲۷ نوشته شده و نام کامل آن تَنبیهُ الْاُمَّة و تَنْزیهُ المِلَّة فی لُزومِ مَشروطِیَّـةِ الدُولَةِ الْمُنتَخَبَةِ لِتَقْلیلِ الظُّلْمِ عَلَی اَفرادِ الاُمَّةِ و تَرْقِیـَةِ الْمُجْتَمَع است.
هدف از نگارش این رساله
هدف از نگارش این کتاب، چنانکه نائینی به صراحت بیان کرده، تنبیه
امت به ضروریات
شریعت و مبرّا کردن ساحَت
دین (ملت) از
زندقه و
الحاد و
بدعت (ظلم و استبداد) است.
اساتید میرزای نائینی
...
wikifeqh: میرزا حسن شیرازی (متوفی ۱۳۱۲)، آقا سید محمد فشارکی اصفهانی (متوفی ۱۳۱۶) و آخوند ملامحمد کاظم خراسانی (متوفی ۱۳۲۸)، و
مجتهدی توانا و آگاه به مسائل زمان خود بود. هر چند در طرح کلی این اثر ارزشمند، اقتباساتی از دیدگاه های دیگران دیده می شود، مؤلف توانسته است با طرح مباحث و ابتکاراتی جدید، چشم انداز تازه ای از نظریه سیاسی شیعه درباره نظام مشروطه و نفی استبداد عرضه کند و به تقریری نو از آموزه های شیعی همت گمارد.
