[ویکی فقه] تنقیح المقال اثری جامع در
علم رجال به عربی ، تألیف شیخ عبدالله مامقانی ، (م ۱۳۵۱ ق)، عالم و
فقیه امامی قرن سیزدهم و چهاردهم می باشد.
تنقیح المقال (عنوان مشهور تنقیح المقال فی احوال الرجال یا تنقیح المقال فی علم الرجال )، شامل مقدمه ، متن اصلی و خاتمه است. مقدمه ، که دارای چهار مقام است ، مشتمل است بر تعریف و بیان موضوع و جایگاه علم رجال و سی فایده از اصول و قواعد این علم. خاتمه نیز شامل ده بخش در همین اصول و قواعد است. متن اصلی به چهار فصل اسماء، القاب ، کنیه ها و نامهای زنانِ راویِ حدیث تقسیم شده است. در هر یک از این فصول ، راویان به ترتیب الفبا و با شماره ذکر شده اند. پس از ذکر نام هر راوی ، ضبط و تلفظ صحیح نام ، به همراه نسب و همچنین آرا و اقوال رجالیِ موجود درباره راوی و در صورت نیاز تمیز وی از نامهای مشابه و مشترک عرضه گردیده و در نهایت نتیجه گیری شده است.
محتوای کتاب
جلد اول کتاب دارای مقدمه ای است که مؤلف در آن به چند مطلب اساسی پرداخته است؛ مباحثی همچون: تعریف علم رجال، موضوع آن، دلیل حاجت به این علم و فواید آن (که حدود ۲۹ فایده ذکر می شود.) در جلد دوم تا جلد ششم نام راویان به ترتیب حروف الفبا ذکر شده است. مؤلف، جلد ششم کتاب خود را به القاب و کنیه های روات اختصاص داده و در انتهای آن مطلبی تحت عنوان «خاتمه» آورده و ده فایده را ذکر کرده است. کتاب حاضر از مسبوط ترین کتاب های رجالی می باشد که در آن تراجم هر صحابه،
تابعین و سایر اصحاب ائمه و غیر آنها تا قرن چهارم را ذکر کرده است.این کتاب را گسترده ترین کتاب رجالی
شیعه امامیه و بلکه مفصّل ترین اثر در علم رجال دانسته اند.
تعلیقات مولف
در این کتاب ، شرح حال
صحابه و تابعین و اصحاب ائمه علیهم السلام و دیگر راویان تا قرن چهارم ، و اندکی از عالمان حدیث و مشایخ اجازه و مؤلفان مشهور در زمینه علم رجال درج شده است. تعلیقات مؤلف در حواشی کتاب و نیز بخش «خاتمة الخاتمه»، شامل استدراکات رجالی وی بر کتاب است. تعداد رجال ذکر شده در کتاب ، مجموعاً به ۳۰۷ ، ۱۶ تن می رسد که از این تعداد، ۳۲۸ ، ۱ تن ثقه ، ۶۶۵ ، ۱ تن حَسَن ، ۴۶ تن موثق و بقیه ضعیف ، مجهول یا مهمل معرفی شده اند.
ویژگی مهم کتاب
...
wikifeqh: آقا بزرگ تهرانی معتقد است:
«کتاب تنقیح المقال مفصل ترین و جامع ترین کتاب رجالی شیعه است. مدت تحقیق و تهذیب و چاپ این کتاب که شش جلد است، از سه سال تجاوز نکرده و هیچ عالم رجالی چنین توفیقی نداشته است».
- مقیاس الهدایة فی علم الدرایة
- سراج الشیعة فی آداب الشریعة
جلد اول کتاب دارای مقدمه ای است که مؤلف در آن به چند مطلب اساسی پرداخته است . مباحثی همچون: تعریف علم رجال، موضوع آن، دلیل حاجت به این علم و فواید آن (که حدود 29 فایده ذکر کرده است). و از جلد دوم تا جلد ششم نام راویان به ترتیب الفبا ذکر شده است.
مؤلف، جلد ششم کتاب خود را به القاب و کنیه های روات اختصاص داده و در انتهای آن مطلبی تحت عنوان «خاتمه» آورده و ده فایده را ذکر کرده است.
ازویژگیهای مهم این اثر، وجود فهرستی با عنوان «نتائج التنقیح فی تمییزالسقیم من الصحیح» در ابتدای کتاب است . این فهرست مفصّل در بر دارندة اوصاف راویان (ثقه ، حسن ، موثّق ، مجهول ، مهمل و موارد خاص ) در مقابل نام هر راوی است و در حکم چکیدة آرای مؤلف در مورد رجال مذکور در کتاب است . ترتیب الفبایی فهرست و تطابق شماره گذاری آن با متن اصلی ، بر کارآمدی آن در مراجعات سریع افزوده است
از نکات شایان توجه این کتاب ، گستردگی و جامعیت آن با توجه به مدت کوتاه تألیف و تصحیح و چاپ است ، تا آنجا که این امر را خرق عادت و از تأییدات خاص الاهی بر شمرده اند
wikiahlb:
مهر 1310ش، نگارش و بازبینی آن را به پایان رسانده است .
این کتاب را گسترده ترین کتاب رجالی شیعه امامیه و بلکه مفصل ترین اثر در علم رجال، دانسته اند .
کتاب در سه جلد تنظیم شده و شامل مقدمه، متن اصلی و خاتمه است. متن کتاب، به چهار فصل اسماء، القاب، کنیه ها و نام های زنانِ راویِ حدیث تقسیم شده است. در هریک از این فصول، راویان به ترتیب الفبا و با شماره ذکر شده اند. پس از ذکر نام هر راوی، ضبط و تلفظ صحیح نام، به همراه نسب و همچنین آرا و اقوال رجالیِ موجود درباره راوی و در صورت نیاز، تمییز وی از نام های مشابه و مشترک عرضه گردیده و در نهایت نتیجه گیری شده است .
مقدمه که دارای چهار مقام می باشد، مشتمل است بر تعریف و بیان موضوع و جایگاه علم رجال و سی فایده از اصول قواعد این علم. خاتمه نیز شامل ده بخش در همین اصول و قواعد است .
wikinoor: محسن امین و
شوشتری انتقاداتی به این کتاب دارند. فرزند مامقانی چند جلد از کتاب را با توضیح و تعلیقات منتشر کرده و بنا دارد بقیه جلدها را نیز منتشر کند.
مامقانی تألیف آخرین اثر خود را در ۱۵ مرداد ۱۳۰۸ آغاز نمود و تا هنگام وفات (۱۳۱۱ ش) همه وقت خود را صرف این کار ساخت و در مهر ۱۳۱۰ نگارش و بازبینی آن را به پایان رساند. مؤلف در این مدت کوتاه، به اهمّ کتب رجال و شرح حال های معتبر شیعه مراجعه نموده، آرا و اقوال علمای قدیم و جدید را آورده و به تعبیر خود، اهل تحقیق را از مراجعه به کتب پیشین بی نیاز ساخته است. همچنین از کتب رجالی اهل سنّت، بویژه اُسدالغابة فی معرفة الصحابة، بهره برده است.
در این کتاب، شرح حال صحابه و تابعین و اصحاب ائمه (ع) و دیگر راویان تا قرن چهارم، و نیز شرح حال تعدادی از عالمان حدیث، مشایخ اجازه و مؤلفان مشهور در زمینه علم رجال درج شده است. تعلیقات مؤلف در حواشی کتاب و نیز بخش «خاتمة الخاتمه»، شامل استدراکات رجالی وی بر کتاب است. تعداد رجال ذکر شده در کتاب، مجموعاً به ۳۰۷، ۱۶ تن می رسد که از این تعداد، ۳۲۸، ۱ تن ثقه، ۶۶۵، ۱ تن حَسَن، ۴۶ تن موثق و بقیه ضعیف، مجهول یا مهمل معرفی شده اند.
