ال کثیر

آل کثیر. آلِ کَثیر عشیرهٔ عرب شیعی مذهب خوزستان است. مردم این عشیره در اهواز، آبادان، شوش، سوسنگرد، دزفول، شوشتر، مسجدسلیمان، ایذه، بوشهر، منطقهٔ میاناب، کرخه و روستاهای پیرامون زندگی می کنند. آل کثیر به سه تیرهٔ بزرگ بیت سعد و بیت کریم و بیت ناصر تقسیم می شود. نام های خانوادگی رایج این قبیله آل کثیر، حیدری ال کثیر، کثیر، سعدی آل کثیر، کثیری، خنیفر، کرامت، حیدری، ناصری، سعادتی، مساعد سلطانی، شایعی، ناصر، خنیفری، بنی سعد، بنیانی و جم است.
استرابادی، میرزامهدی، جهانگشای نادری، به کوشش عبدالله انوار، تهران، ۱۳۴۱ش؛
امام شوشتری، محمدعلی، تاریخ جغرافیایی خوزستان، تهران ۱۳۳۱ش، صص ۸۷، ۸۸؛
جزایری، نعمت الله، تذکرهٔ شوشتر، اهواز، ۱۳۵۶ش؛ دانشنامه؛ سپهر،
محمدتقی، ناسخ التواریخ (قاجاریه)، به کوشش محمدباقر بهبودی، تهران، ۱۳۸۵ق؛
سویدی، محمدامین، سبائک الذهب فی معرفه قبائل العرب، نجف، ۱۲۸۰ق؛
عزاوی، عباس، تاریخ العراق بین الاحتلالینه، بغداد، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م؛
---، عشائر العراق، بغداد، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م؛
قائم مقامی، جهانگیر، «ذیل تاریخ مشعشعیان»، یادگار، تهران، س ۲، شم ۹، اردیبهشت ۱۳۲۵ش؛
کحاله، عمررضا، معجم قبائل العرب، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م؛
کسروی، احمد، تاریخ پانصد سالهٔ خوزستان، تهران، ۱۳۵۶ش؛
کوهمره ای، زین العابدین، ذیل و حاشیهٔ مجمل التواریخ محمدامین گلستانه، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران، ۱۳۴۲ش؛
محیط طباطبایی، محمد، «سرزمین بحرین»، سمینار خلیج فارس، تهران ۱۳۴۱ش؛
نامی اصفهانی، میرزا محمد صادق، تاریخ گیتی گشا، به کوشش سعید نفیسی، تهران، ۱۳۶۳ش؛
نجم الملک، حاج عبدالغفار، سفرنامهٔ خوزستان، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، ۱۳۴۱ش؛
هدایت، رضاقلی خان، روضه الصفای ناصری، تهران، ۱۳۳۹ش؛
تحقیقات محلی نویسنده در مرداد و شهریور ۱۳۶۵ش.
روایات بازگو شده در این نکته همداستانند که واژهٔ «کثیر» که به کثیر بن مالک جد قبایل آل کثیر اشاره می کند به عنوان نام خانوادگی قبایل آل کثیر انتخاب شده است.
قبیله آل کثیر متعلق به عرب هایی هستند که در دوره مشعشعیان و به ویژه پس از وفات سید مبارک مشعشعی به عنوان یکی از قبایل تأثیرگذار در عرصه منازعات و کشکمش ای قدرتمند، نام آن بر سر زبان ها افتاد. به گفته جهانگیر قائم مقامی آل کثیر در زمان مشعشعیان از عراق به خوزستان مهاجرت کرده، اول در غرب خوزستان (هویزه) و بعد به دزفول و شوش مهاجرت کرده اند. برگ نیسی هم زمان مهاجرت آل کثیر به خوزستان را همزمان با حکومت صفویه می داند آل کثیر در زمان صفویه مطرح بودند و دارای ارتباطات و مکاتبات با شاهان سلسله صفوی بودند.
در میان قبایل عرب سه قبیله می توان یافت که با آل کثیر همنامند: نخست قبیلهٔ کثیر حضرموت و در همدان الجوف در یمن، به ویژه یکی از بطنهای آن به نام بنی کثیر (کحاله، ۳/۹۷۸). دو دیگر قبیلهٔ فضول جنوب نجد که به دو تیرهٔ فضل و کثیر تقسیم می شود و نسب آن بر پایهٔ یک روایت مبهم به بنی لام بازمی گردد (لاریمر، II(A)/۵۱۰). بنی لام از عشایرشناخته شدهٔ خوزستان است. سه دیگر، بنی ابی کثیر است که بطنی از لواتهٔ بربر است (سویدی، ۱۰۳) بنا به روایتی (تاریخ قبایل و عشایر عرب نوشته یوسف عزیزی) آل کثیر شاخه ای از عشیرهٔ آل فضل است (تحقیقات محلی مؤسسه آل کثیر) شمار زیادی از قبیله آل کثیر در کشورهای عمان و عربستان سعودی در مکه و اطراف آن و در مدینه و… نیز ساکنند (تحقیقات محلی نویسنده). برپایهٔ این روایت، (کتاب تذکره شوشتر) حُنَیْفِر نخستین نیای بیاد ماندهٔ عشیره، و به دلیل باهوشی و چابکی از توجه دستگاه حکومت مشعشعیان برخوردار شد و کار گردآوری مالیات منطقهٔ میاناب به وی واگذار گردید. خنیفر با دختر یکی از شیوخ بنی خالد ازدواج کرد و دارای فرزندی به نام سعد شد. در منطقهٔ میاناب طوایفی چند همچون معلّی، روس عُلَیْم (شامل زُهَیْریّه)، طُرَیْف، ظَبّه (ازبنی خالد)، عنافِجه، عبدالخان و مهدیه می زیستند. هنگامی که مسئلهٔ اشتقاق نهر هرموشی که حفر آن به وسیلهٔ خنیفر از کرخه پیش آمد، طایفهٔ معلی که از همه نیرومندتر بود، از چیرگی خنیفر بر زمین های پیرامون بیمناک شد و به دستیاری روس غلیم او را سر به نیست کرد. سپس سعد، شیوخ این طوایف را به کین خواهی پدر کشت و با پشتیبانی فرمانروای مشعشعی، ریاست آنان را به عهده گرفت (تحقیقات مؤسسه آل کثیر). عزاوی گفته است: «تنها در روزگار صادق خان زند و طی درگیری های وی با عشیرهٔ منتفق است که با نام آل کثیر برخورد می کنیم (عشائر…، ۴/۱۹۵)،

آل کثیر. طایفۀ عرب ایران، از طوایف بزرگ و قدیمی خوزستان، مرکب از دو گروه بزرگ به نام های بیت سعد و بیت کریم، ساکن منطقۀ فرج آباد و حسین آباد دزفول و مناطقی از شوشتر و بعضی کناره های کرخه و کارون. این مردم در قرون گذشته از عربستان به عراق و سپس به خوزستان آمده اند. جمعیت آل کثیر در عصر قاجار حدود ۱۰ـ۱۵هزار خانوار بود. اغلب اعضای این طایفه از میانۀ دورۀ قاجار به یک جانشینی روی آوردند. امروزه همۀ این مردم یک جانشین هستند. مشاغل اصلی این مردم، زراعت و دامپروری است. گروه هایی از اینان پس از پیدایش صنایع جدید در خوزستان، در آن مراکز شاغل شده اند. مشایخ آل کثیر در نبردهای علی مردان خان بختیاری و کریم خان زند و همچنین شورش بعضی خانزادگان زندیه برضد کریم خان دخالت داشتند. اینان در سال های جنگ جهانی اول در مخالفت با شیخ خزعل به دولت عثمانی پیوستند، اما سرانجام مغلوب شیخ خزعل شدند.