مارژینالیسم

عدم تحقق پیش بینی های اقتصاددانان کلاسیک با واقعیت و انتقادات شدیدی که سوسیالیستها و پیروان مکتب تاریخی قدیم به اصول مکتب کلاسیک کردند٬باعث شد که تجدید نظر در اصول کلاسیک واجب وانمود کند.اقتصاددان انگلیسی ویلیام استانلی جونس چند سال بعد از کتاب سرمایه مارکس کتاب خود را با عنوان نظریه اقتصاد سیاسی انتشار داد و در آن اصول اقتصاد سرمایه داری را بر پایه مطلوبیت مورد ارزیابی قرار داد.
نظام های اقتصادی٬ژوزف لاژوزی٬ترجمه شجاع الدین ضیائیان.انتشارات دانشگاه تهران۱۳۵۵.
مکتب های اقتصادی٬ژوزف لاژوزی ترجمه جهانگیر افکاری.سازمان انتشارات و آموزش اسلامی٬چاپ اول ۱۳۶۷.
نظام های اقتصادی٬دکتر حسین نمازی٬شرکت سهامی انتشار ۱۳۸۴.
در همین زمان مکتب اتریش نیز با ارائه نظریات کارل منگر ٬ بوهم باورک و فردریش ویزر شکل گرفت که بر اساس آن ارزش یک کالا به وسیله مطلوبیت نهایی سنجیده می شود و ارزش کالا با با برآورد ذهنی مصرف کننده مشخص می شود.یعنی اینکه مصرف کننده فکر می کند یک کالا تا چقدر برایش سودمند و با ارزش است.و قیمت کالا نیز در میان دو مرز مطلوبیت مصرف کننده از آن کالا و مطلوبیت تولیدکننده قرار می گیرد.مرز بالای قیمت مطلوبیت کالا از نظر خریدار و مرز پایین قیمت مطلوبیت کالا از نظر فروشنده تعیین می شود.یعنی یک خریدار تا چه میزان حاضر است بابت یک کالا بپردازد و یک فروشنده پایین ترین قیمتی را که با آن حاضر است کالا را به فروش برساند چقدر است.
لئون والراس بنیان گذار مکتب لوزان در سال ۱۸۷۴ در فرانسه نیز بر پایه نظریه مطلوبیت نهایی، نزولی بودن منحنی تقاضا را ثابت کرد.به این شکل مکتب مارژینالیسم به وجود آمد.در حقیقت مارژینالیست ها همان نظریات کلایسک ها و طرفداران سرمایه داری در مورد آزادی، رقابت و اصل بودن نفع شخصی قبول دارند، اما اصل مطلوبیت را جایگزین نظریه ارزش-کار نمودند و به جای اینکه تعین قیمت را در طرف عرضه ببینند آن را در طرف تقاضا جستجو می کنند.بر همین اساس اقتصاددانانی که به بازسازی افکار کلاسیک همراه با حفظ اصول و مبانی آن خواه با استفاده از نظریه مطلوبیت نهایی یا بدون آن پرداختند به نیو کلاسیسم ها معروف شدند.با پیدایش این مکتب اصول سرمایه داری دچار تغییر نگردید، و اصول اصلی آن مانند لیبرالیسم اقتصادی، رقابت و تعادل اقتصادی خودکار همچنان باقی ماندند.

[ویکی فقه] مارژینالیسم که به نام مکتب روان شناسی یا مکتب اتریشی نیز خوانده می شود، در دهه های ۱۸۷۰ و ۱۸۸۰ چیرگی داشت و عقاید آن ها عکس العملی در برابر تحقیقات موضوعی کلاسیک ها بود.
در حقیقت، مارژینالیست ها همان اصول کلاسیک ها را در زمینه آزادی و رقابت و منافع شخصی، پذیرفتند؛ لکن اصل مطلوبیت را جایگزین نظریه ارزش-کار کردند و برخلاف کلاسیک ها که عامل تعیین قیمت را در نیروی کار می دیدند، در طرف تقاضا جستجو نمودند. مارژینالیست ها آموزه کلاسیک ها را با نظریه مطلوبیت نهایی ارتباط دادند. اقتصاددانانی نیز بعدا به عرصه آمدند که بدون توجه به نظریه مطلوبیت نهایی، به بازسازی افکار کلاسیک ها و حفظ اصول آن پرداختند و به اقتصادانان نئوکلاسیک معروف شدند.
نمازی، حسین، نظامهای اقتصادی، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۸۷، چاپ پنجم، ص۷۰.
ظهور مکتب سوسیالیسم نوعی همزاد برای نهایی گرایی محسوب می شود. بین ۱۵ تا ۲۰ سال اوایل دهه های ۱۸۷۰ و ۱۸۸۰ دشواری ها و حتی بحرانهایی در اوضاع زندگی اجتماعی اقتصادی مردم، به ویژه در جوامع سرمایه داری بروز کرد؛ که حاکی از ناکارآمدی اقتصاد کلاسیک بوده و نیازمند تدوین نظریه ای جدید در اقتصاد را آشکار می ساخت. با وجودی که حدود صد سال از انقلاب صنعتی و اجرای راه حل های کلاسیک می گذشت، هنوز بسیاری از مشکلات و مسائل حل نشده باقی بود. فقر و فاصله طبقاتی، فشار سنگین بر روی نیروی کار، فقدان سیستم حمایتی از کار گران و کشاورزان فقیر، حاکمیت ربا خواری و ربا خواران، گسترش فقر در میان طبقات بی سرپرست و از کار افتاده، و غیره این باور را ایجاد کرد که برای رفع بحران، دیگر، راه حل های مکتب کلاسیک پاسخ گو نیست و نیاز به تدوین الگوها و نظریه های جایگزین است.
مکتب نهایی گرایی
ریکاردو و مالتوس از اقتصاددانان کلاسیک با پدیده بازدهی نزولی و اصل نزولی بودن مطلوبیت نهایی آشنا بودند. "ثونن" در مورد بازدهی نزولی، یک مطالعات تجربی انجام داده بود، "کورنو"زمینه های کاربرد ریاضیات را در اقتصاد برای نهایی گرایان فراهم کرد، "دوپوئه" مساله مازاد مصرف کننده را نیز با توجه به تفاوت قیمت بازاری کالا و ارزش دهی ذهنی مطلوبیّتی آن توضیح داد و مهمتر از همه، خدمات "گوسن"، که در ایجاد نهایی گرایی بسیار مؤثر بوده است. او تقریبا تمامی ابعاد نظریه نهایی گرایی را ترسیم کرد.
دادگر، یدالله، تاریخ تحولات اندیشه های اقتصادی، قم، انتشارات دانشگاه مفید، ۱۳۸۳، چاپ اول، ص۳۵۶-۳۶۴.
...