نجیب الدین سمرقندی

نجیب الدین ابو حامد محمدبن علی بن عمر سمرقندی پزشکی ایرانی مسلمان بود که در سمرقند زاده شد یا برآمد و در واقعه ٴ هرات در ۱۲۲۲–۱۲۲۳ میلادی، به دست مغولها کشته شد.
وی آثار طبی متعددی به عربی نوشت. مهم ترین آنها کتاب الاٴسباب و العلامات نام دارد که از شهرتی برخوردار شده و نسخه های متعددی از آن در دست است و نفیس بن عوض کرمانی پزشک الغ بیک در ۱۴۲۳–۱۴۲۴ میلادی، شرحی بر آن نوشته است. این شرح خود اساس رساله ای فارسی به نام طب اکبری قرار گرفت که محمد ارزانی پسر میرحاجی محمد مقیم آن را در ۱۷۰۰–۱۷۰۱، تألیف کرد. به عبارت دیگر محمد ارزانی بر ترجمه ٴ شرح نفیس منتخبات زیادی از آثار طبی عربی منضم ساخت. وی مفسر آثار پزشکی قرون وسطت بوده است.

[ویکی فقه] «ابوحامد محمد بن علی بن عمر سمرقندی» ملقب به «نجیب الدین»، از اطبا و داروشناسان مشهور دوره خوارزمشاهی، معاصر فخر رازی (متوفی ۶۰۶ ق)، طبیب مسلمان و از مردم سمرقند بود. متاسفانه از زندگی او اطلاع کافی در دست نیست.
در اوان حمله مغول زنده بود و در همان گیرودار، در فتنه مغول، در هرات ، در سال ۶۱۹ ق کشته شد. تالیفات بسیاری در زمینه پزشکی و داروشناسی داشت. آثار او در سراسر دنیای اسلام شهرت فراوان یافت، مخصوصا کتاب « الاسباب و العلامات » که از مهمترین کتاب های پزشکی قدیم بوده و دستکم تا پنج قرن از نفوذ بسیاری برخوردار بود. این کتاب درباره بیماری های جزئی و علت ، علامت و علاج آن ها تالیف شده و هیچ یک از بیماری هایی که تا آن زمان شناخته روزگار بود، در آن ناگفته نمانده و درباره درمان هر یک از آن ها خلاصه ای از کتاب های معتبر پزشکان نقل شده بود. وی در تالیف این کتاب در علم پزشکی و درمان، از درمان های بقراط و قانون ابن سینا بهره گرفته است.
آثار
از دیگر آثار وی « الفرق بین الامراض المشکله » است. وی غیر از این دو کتاب آثاری دیگر در طب ، داروشناسی و حفظ الصحه دارد، مانند «اصول التراکیب» یا «اصول ادویه» و «قرابادین»، که در عیون الانباء این کتاب تحت دو عنوان « قرابادین کبیر » و « قرابادین صغیر » آمده است. « الادویه مفرده » درباره دارو، « الاغذیه و الاشربه للاصحاء »، « مداواة و جمع المفاصل » درباره ورم مفاصل و مداوای آن، « قوانین الادویة القلبیة »، « الاطعمة للاصحاء »، « الاطعمة للمرضی »، «مقالة فی کیفیة ترکیب طبقات العین» و « الصناعة » از دیگر آثار ایشان می باشد.
منبع
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.