بارتلمی . [ ت ِ ل ِ ] (اِخ ) هیلر (سَن ) (ژول ). سیاستمدار و خاورشناس مشهور فرانسوی و مورخ نامی تاریخ اسلامی است . وی در پاریس به سال 1805 م . متولد شد و در 1895 م . درگذشت . تحصیلات عالی کرد و به فراگرفتن زبانهای شرقی توجه مخصوص داشت و از همین رو استاد فلسفه ٔ یونان در کلژ دو فرانس گردید و به مقام وزارت امور خارجه ٔ فرانسه نایل آمد . از آثارش کتاب محمد و قرآن است که در پاریس به سال 1865 م . به چاپ رسید. نیز آثار ارسطو و دیگران را به فرانسه درآورده است . وی کتاب علم الطبیعه ٔ ارسطو را از یونانی به فرانسه برگردانید و مقدمه ٔ مفصلی در نودوپنج صفحه بر آن افزود و احمد لطفی وزیر معارف سابق مصر آن را به عربی ترجمه کرد و در مطبعه ٔ دارالکتب مصری قاهره بسال 1935 م . / 1353 هَ . ق . به چاپ رسانید. نوشته های او نزد نویسندگان ارزنده است . (از فرهنگ خاورشناسان صص 56 - 57).
بارتلمی . [ ت ِ ل ِ ] (اِخ ) پیر. نام راهبی متعصب از مردم مار. در سال 1096 م . به معیت اهل صلیب به محاصره ٔ انطاکیه رفت و مدعی بود که حربه ای که حضرت عیسی علیه السلام را بدان کشته اند نزد وی موجود است و با این حربه مسلمانان را مغلوب خواهد ساخت اما ادعایش باطل بود و کاری از پیش نبرد لذا به شکنجه و آزارش پرداختند و به سال 1099 م . درگذشت . (از قاموس الاعلام ترکی ج 2).
بارتلمی . [ ت ِ ل ِ ] (اِخ ) (سَن ) (واقعه ٔ...) پس از پیدایش نهضت مذهبی در نیمه ٔ اول قرن شانزدهم م . به وسیله ٔ لوتر در کشور آلمان و کالوَن در سرزمین فرانسه وحدت مسیحیت در اروپای غربی از میان رفت و سه طریقت جدید لوتر و کالوَن و مذهب آنگلیکن برابر آئین کاتولیک بوجود آمد و لذا آتش جنگهای مذهبی زبانه کشید. صدور فرمان سن ژرمن در 1570 م . به مدت دو سال مابین کاتولیکها و پروتستانها صلح و آشتی برقرار نمود و کشور فرانسه را بطور موقت در آرامش نگه داشت . برای پایداری این صلح چاره ای اندیشیدند و آن چنین بود که مارگریت دو والوا خواهر شارل نهم را به عقد هانری دو ناوار پیشوای جوان پیروان کالوَن درآورند. اما ضعف اراده ٔ شاه جوان بیست و دو ساله شارل نهم و اعتماد بینهایت او به [ کولین یی امیرالبحر ] و جاه طلبی ملکه ٔ کاترین دو مدیسی و ترس از اینکه قدرت و نفوذی را که در فرزندان خود دارد از دست بدهد وی را به طرح نقشه ٔ شومی واداشت و برای از بین بردن کولین یی مرتکب مخوفترین جنایات شد. بدین ترتیب که روز جمعه ٔ 22 اوت 1572، یعنی چهار روز پس از عروسی مجلل هانری دو ناوار و مارگریت ، کولین یی بین ساعت ده و یازده از قصر لوور بخانه ٔ خودمیرفت و در راه کتاب میخواند ناگاه گلوله ای از پنجره ٔ اطاقی باو رسید، یکی از انگشتان دست راست او را برد و بازوی چپش را خرد کرد. چون این خبر را بشارل نهم رساندند بینهایت برآشفت و درزمان شتابان بخانه ٔ کولین یی رفت و وی را گفت : «مجروح شمائید ولی درد و الم را من حس میکنم ، بخدا چنان انتقامی سخت بگیرم که درداستانها بازگویند». پادشاه بی درنگ بتحقیق پرداخت ونخستین مجرمی که شناخته شد دوک دو گیز بود. ملکه ازین تحقیق و کنجکاوی بیم داشت و یگانه راه نجات را درقتل عام دانست و نقشه ٔ شیطانی خود را با دو فرزندش دوک دان ژو، و دوک دو گیز در میان نهاد و همان روز بنزد شاه رفت و بگناه خود اعتراف کرد و با این اعتراف شاه را سخت بحیرت فروبرد و در چنین حالی افزود که اکنون هوگنوها سلاح برداشته و انتقام را آماده اند، اگررؤسای پرتستانها بجای مانند، امنیت کشور و زندگانی پادشاه در خطر است . شاه پس از اندکی مخالفت ناچار تسلیم شد و گفت : «همه را بیجان کنید تا برای سرزنش من یک تن هم بروی زمین باقی نماند». دوک دو گیز درحال دست بکار شد و اوامر و احکام را با موافقت شهرداری پاریس ابلاغ کرد و همان نیمه شب قرار قتل عام را بفردا صبح یکشنبه 24 اوت 1572 که روز عید سن بارتلمی بود گذاشتند. قبل از سپیده دم دوک دو گیز بخانه ٔ کولین یی رفت و یکی از نوکرانش که آلمانی و موسوم به بسم بود با سه تن سویسی بدرون اطاق رفتند. بسم پرسید: «آیا تو امیرالبحری ؟» وی گفت آری . بسم خنجر را بشکم او فروبرد و جسدش را بکوچه افکند. دوک دو گیز پس از اطمینان از مرگ امیرالبحر خود بقتل عام پرداخت . نخست قرار بر این بود که رؤسای پرتستان را از دم تیغ بگذرانند، اما اندکی بعد اراذل و اوباش بقصد قتل و غارت بسربازان پیوستند و قتل عام کردند حتی کودکان را نیز بجای نگذاشتند، و البته کوشش شاه و کارکنان شهرداری که سخت بوحشت افتاده بودند بجایی نرسید و آتش مشتعل را نتوانست خاموش سازد. آنقدرسوخت تا خود خاموش شد و کشتار تا روز سه شنبه 26 اوت ادامه یافت . دیگر شهرها نیز بپایتخت پیوستند و همین تراژدی را بازی کردند و بنا بروایات مختلف در این حادثه ٔ غم انگیز بین بیست تا شصت هزار تن بهلاکت رسیدند، فقط چند استان محدود از اجرای حکم سر باززد، و نامه ٔ یکی از استانداران خطاب بشاه بدین مضمون است : «سپاهیانی که زیر فرمان من انجام وظیفه میکنند مردمانی شجاع و دلیرند و از آب و آتش پروا ندارند، ولی در میان آنان کسی را نیافتم تا بدست او فرمان ظالمانه ٔ شاه را اجرا کنم ». البته پس از انجام عمل به وسیله ٔ اعلانات و مراسلات برؤسای کشورهای خارج و فرانسویان خواستند بدروغ بنمایانند که قتل عام بامور مذهبی مربوط نبوده بلکه تدبیری بود برای جلوگیری از آتش فتنه ٔ امیرالبحر که در شرف اشتعال بوده است . و باید دانست که نه تنها این واقعه ٔ ننگین نتوانست از پیشرفت پرتستان جلوگیری کند بلکه برعکس موجب تقویت آن و تشدید منازعات مذهبی گردید. رجوع به ترجمه ٔ تاریخ قرون جدید آلبر ماله صص 147 - 150 و قاموس الاعلام ترکی ج 2 شود.
بارتلمی . [ ت ِ ل ِ ] (اِخ ) آبه ژان ژاک . یکی از مشاهیر علمای آثار عتیقه است . وی بسال 1716 م . در کاسیس متولد شد و به سال 1795 م . درگذشت . السنه ٔ لاتین ، یونانی قدیم ، سریانی ، کلدانی و عربی را می دانست و خدمات مهمی به پیشرفت علم آثارعتیقه نمود، به ایتالیا سفر کرد، آثار عتیقه ٔ بسیاری جمع آورد. درباره ٔ آثار قدیمه ٔ فنیقی فلسطین و غیره کتابهای چندی تألیف کرد که مشهورترین آنها «سیاحت نامه ٔ آناکارسیس جوان در یونان » می باشد، که در آن احوال و اوضاع یونان قدیم را تصویر کرده است . (از قاموس الاعلام ترکی ج 2). وی الفبای زبان فینیقی را به دست آورد و معلوم کرد که این زبان کاملاً سامی است . (از ایران باستان ج 1 ص 49).
بارتلمی . [ ت ِ ل ِ ] (اِخ ) مارکی فرانسوا دُ. یکی از مدیران جمهوری اول فرانسه است و پسر آبه بارتلمی میباشد. او در سال 1750 م . در اوبنْی تولد یافته و در سال 1830 در پاریس درگذشت . وی متصدی برخی از سفارتها از طرف جمهوری گردید، با دول پروس ، اسپانیا، و غیره معاهداتی امضا کرده در سنه ٔ 1797 م . نظر به مسلک معتدلش به عضویت هیأت مدیره پذیرفته شد. بعداً به جانب داری از پادشاه متهم گردید و با چند تن دیگر به صحرای سیناماری واقع در گویان فرانسه از آمریکای جنوبی تبعید شد. مدتی بعد از آنجا فرار اختیار و به گویان هلند التجا برد و از آنجا به انگلستان رفت و در زمان پادشاهی به فرانسه بازگشت و به لقب مارکی و برخی از مأموریتهای بزرگ نایل آمد. (از قاموس الاعلام ترکی ج 2). در 1795 م . معاهده ٔ صلح بال را امضا کرد.
بارتلمی . [ ت ِ ل ِ / ت ُ ل ُ ] (اِخ ) (سَن ) یکی از حواریون دوازده گانه است . گویند نصرانیت را وی در هندوستان و حبشه نشر و ترویج کرد و در سال 71 م . نصارا وی را در ارضروم (ارزنةالروم ) زنده پوست کندند و به صلیب به چهارمیخ کشیده به قتل آوردند. ذکران او را روز 24 اوت می گیرند.
