روش تحقیق کیفی

واژه Research در لغت به معنای پژوهش، تحقیق، کندوکاو، تجسس و کاوش است و Qualitative به معنای کیفی و چونی است. این دو واژه مجموعاً به معنای تحقیق و پژوهش کیفی است.تحقیق کیفی عبارت از مجموعه فعالیت هایی (چون مشاهده، مصاحبه و شرکت گسترده در فعالیت های پژوهشی) است، که هرکدام به نحوی محقّق را در کسب اطلاعات دست اول، دربارهٔ موضوع مورد تحقیق یاری می دهند. بدین ترتیب، از اطلاعات جمع آوری شده، توصیف های تحلیلی، ادراکی و طبقه بندی شده حاصل می شود. در روش مورد بحث دسترسی به اطلاعات؛ یعنی زندگی کردن با مردم مورد پژوهش، یادگیری فرهنگ آن ها، از جمله مبانی ارزشی، عقیدتی و رفتاری، زبان و تلاش برای درک احساس، انگیزش و هیجان های آن ها است. محقق کیفی، رفتار اجتماعی را به این دلیل درک می کند که خود را به جای دیگران قرار می دهد.
استراس،آنسلم؛کوربین،جولیت: اصول روش تحقیق کیفی(نظریه مبنایی). ترجمه بیوک
محمدی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. تهران1385.
ببی،ارل: روش های تحقیق در علوم اجتماعی. ترجمه رضا فاضل. انتشارات سمت. تهران1388.
بلیکی، نورمن: طراحی پژوهش های اجتماعی. ترجمه حسن چاوشیان. انتشارات نی، تهران 1384.
بیکر،ترز.ال: نحوه انجام تحقیقات اجتماعی. ترجمه هوشنگ نائبی. نشر نی. تهران1388.
حافظ نیا،محمدرضا: مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت، تهران1387.
دواس، دی.ای: پیمایش در تحقیقات اجتماعی. ترجمه هوشنگ نائبی. نشر نی، تهران1387.
رفیع پور، فرامرز: تکنیک های خاص تحقیق در علوم اجتماعی. انتشارات شرکت سهامی انتشار تهران 1385.
ساروخانی، باقر: روش های تحقیق در علوم اجتماعی 3 جلد. جلد اول و دوم. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. تهران 1388.
سرمد، زهره؛بازرگان،عباس؛حجازی،الهه: روش های تحقیق در علوم رفتاری، انتشارات آگه تهران1382.
محمدپور، احمد: روش در روش، انتشارات جامعه شناسان، تهران 1388.
مارشال کاترین. روش تحقیق کیفی. چاپ سوم. تهران:دفتر پژوهش های فرهنگی.۱۳۸۰
مارشال، کاترین و گرچن ب. راس من؛ روش تحقیق کیفی، تهران، پژوهش های فرهنگی، ۱۳۷۷، چاپ اول،.
رفرس، پل، روانشناسی تجربی، سیروس ذکا، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۶۹، چاپ اول
پایگاه جامع روش تحقیق ( کمی، کیفی و ترکیبی)
آنسلم استراس هزاره می گوید: «منظور ما از تحقیق کیفی عبارت از هرنوع تحقیقی است که یافته هایی را به دست می دهند که با شیوه هایی غیر از روش های آماری یا هرگونه کمّی کردن کسب نشده اند. شیوه مذکور ممکن است به تحقیق دربارهٔ زندگی افراد، شرح حال ها، رفتارها و همچنین دربارهٔ کارکرد سازمانی، جنبش های اجتماعی یا روابط بین الملل معطوف باشد.»
تا پایان دههٔ ۱۹۶۰ نزدیک به ۹۰ درصد گزارش های منتشرشده در مجلات جامعه شناسی آمریکا، مبتنی بر تحقیق کمّی و آماری بودند. گرچه در بریتانیا آمارهای قابل مقایسه ای در دست نیستند؛ ولی گمان می رود تا اواخر دههٔ ۱۹۶۰ تحقیق آماری در این کشور نیز مسلط بود. اما امروزه قضیه تفاوت پیدا کرده و به دلیل انتقادهای نظری از "اثبات گرایی(Positivism)" (که گرایش به شیوه های آماری و کمّی دارند)، اکنون روش های کیفی، جایگاهی کانونی در آموزش و تحقیق اجتماعی به دست آورده اند.این روش را انسان شناسان فرهنگی برای مطالعه آداب و رفتارهای مردمان فرهنگ های دیگر ابداع کرده اند. مبنای فلسفی تحقیق کیفی، "انسان گرایی" (Humanism) و "طبیعت گرایی" (Naturalism) است. منظور از مبنای انسان گرایانه، توجه به نقش و اهمیت انسان در تحقیق های کیفی است. مطابق این فلسفه، وجه ممیّز انسان با موجودات دیگر، کنش بر پایهٔ انگیزه ها یا عوامل درونی و بیرونی به جای واکنش است.
پژوهش گر اثبات گرا، دانش را از طریق گردآوری داده های عددی و مشاهدهٔ نمونه ها و سپس عرضهٔ این داده ها به تحلیل عددی فراهم می کند. در مقابل این ها پژوهش "مابعد اثبات گرا"، ریشه در این فرض دارد که جلوه های محیط اجتماعی به عنوان تفسیرهایی به وسیلهٔ افراد ساخته می شود. این تفسیرها شکل گذرا و وابسته به موقعیت دارند. پژوهش گران مابعد اثبات گرا دانش را از درجهٔ اول از طریق گردآوری داده های کلامی با "مطالعهٔ جدّی و عمقی" (Intensive) موارد، و عرضه این داده ها به استقراء تحلیلی فراهم می آورند.پژوهش گران کیفی بر نوعی تفسیر کل نگر تأکید می کنند. آنان واقعیتها و ارزش ها را به صورتی غیرقابل تفکیک و آمیخته با یکدیگر در نظر می گیرند. از طرف دیگر پژوهش گران کمّی به جای توجه بر تفسیرهای کل نگر، بر عوامل و متغیرهای فردی تأکید دارند. پژوهش گر کمّی بر این باور است که واقعیّت را می توان به مؤلفه هایش تقسیم کرد و با نگاه به این اجزاء، شناختی از کل به دست آورد؛ ولی پژوهش گر کیفی براساس این باور، که واقعیّت، کلیّتی است غیرقابل تقسیم، به بررسی کلّ فرایند می پردازد.