زاگروتی

دژ زاگروتی (Zakrûti) یا مادهای نیرومند، چنین حدس زده می شود که ناحیهٔ دیاکو به مرکزیت دژ زاگروتی بوده است که لشکرکشی تیگلت پیلسر سوم در سال - ۷۴۴ پ. م. - به آنجا خاتمه یافت. اصطلاح زاگروتی به ظاهر لغت اکدی است. شاید لازم باشد که این کلمه را با زیکرتوی منقول در سالنامه های سارگون دوم مربوط بدانیم. ناحیهٔ زیکرتو در آن زمان با ناحیهٔ دیاکو همسایه بوده.
ای. م. دیاکونوف. تاریخ ماد. شابک ‎۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۶
دولت کوچک دیاکو هستهٔ پادشاهی آتی ماد در سال - ۷۴۴ پ. م. - محتملا وجود داشته ولی در متون تیگلت پیلسر سوم ذکری از آن نرفته است! متأسفانه مدارک کافی برای ادای پاسخ صریح به این پرسش در دست نیست. چنانکه ادعا شده دیاکو حاکمی بود منصوب از طرف ماننا و تیگلت پیلسرسوم و لشکریان وی مراقب بودند که با ماننا مدارا کنند. بدین سبب شاید اصلاً به ناحیهٔ دیاکو وارد نشده باشند. ثانیاً نام خاص ناحیهٔ دیاکو را نمی دانیم و شاید بدین سبب نتوانیم آن را مشخص سازیم. و سرانجام، نباید از یاد برد که بر روی هم دوران حکومت دیاکو فقط پس از مرگ تیگلت پیلسرسوم که در سال - ۷۲۷ پ. م. - بود، آغاز شده باشد.
اگر سرزمین دیاکو در شمال کوه های گیزیل بوندا و در بخش جنوبی جلگهٔ ماننا قرار داشته، پس دولت ماد نیز در همانجا پدید آمده و رونق گرفته و سلالهٔ دیوکیان در همان خطّه حکومت می کرده اند. ولی می دانیم که پاشاهی ماد در این سرزمین تشکیل نشد در اکباتان تشکیل شد. از دیگر سو مسلّم است که در دوران لشکرکشی های تیگلت پیلسر سوم قدرت ماننا، از سمت جنوب، آنسوتر از گیزیل بوندا بسط نیافت. ولی هیچ دلیلی در دست نیست که بگوییم دیاکو هم در عهد تیگلت پیلسرسوم از طرف ماننا به حکومت منصوب شد.
متن سارگون دوم دیاکو را حاکم منصوب از طرف ماننا می خواند. اما بعد یعنی در فاصلهٔ سال های - ۷۳۷ تا ۷۱۹ پ. م. - ممکن است قدرت ماننا آنسوتر به طرف جنوب گسترش یافته بوده و در همان دوره دیاکو خویشتن را تحت حمایت ماننا قرار داده باشد. و چون در دورهٔ بعد اکباتانا همدان کنونی تختگاه پادشاهان ماد گشت، محتمل است که سرزمین دیاکو را باید در مسیر قزل اوزن میان میانه و ناحیهٔ شمالی همدان جستجو کرد.