طومارهای دریای مرده

طومارهای بحر المیّت دست نوشته های کهنی هستند که در کرانه شمال غربی بحر المیّت در نزدیکی وادی قمران بین سال های ۱۹۴۷ تا ۱۹۵۶ میلادی کشف شده است. این طومارها بیشتر به زبان عبری نوشته شده اند و شامل نسخه هایی از عهد عتیق هستند.
اسنی ها
یافته ها شامل ۱۵٬۰۰۰ قطعه از ۸۰۰ تا ۹۰۰ نوشتار بوده که در طی سده های سوم تا دوم پیش از میلاد به نگارش درآمده اند. بیشتر پژوهندگان بر این باورند که این نوشته ها که در یازده غار پیدا شده اند متعلق به یک گروه فرقه ای خاص از یهودیان به نام اسنی ها می باشد. این گروه از یهودیان معتقد بودند که دنیا به شکل مشخصی میان نیروهای خوب و نیروهای شیطانی تقسیم شده است. آنها خود را از بقیه یهودیان جدا کرده بودند و زندگی اجتماعی تشکیل داده بودند که توسط یک رهبر «ماشیح گونه» هدایت می شد. نزدیک بودن زمان تألیف این نوشته ها به سده یکم میلادی اطلاعاتی دربارهٔ پیدایش مسیحیت و برهمکنش مسیحیان آغازین و آداب و رسوم مذهبی یهودیان فراهم می کند.
انتشار این دستنوشته ها دهه های زیادی طول کشیده و این خود باعث مجادلاتی میان پژوهندگان شده است. تا سال ۲۰۰۷ میلادی، انتشارات دانشگاه آکسفورد هنوز دو جلد از مجموعه (در حال حاضر ۳۹ جلدی) «یافته ها در بیایان یهودیه» را در دست تهیه دارد. مسئولان این پروژه رسماً دلیل عدم انتشار قسمتهای باقی مانده را مسائل «دینی، سیاسی» عنوان کرده است.
یافته ها شامل بخش هایی از تقریباً تمامی کتاب های موجود در عهد عتیق (شاید به استثناء کتاب استر) می باشد. این موضوع اهمیت شایانی دارد زیرا نسخه های در دست پژوهندگان، پیش از این اکتشافات، قرن ها دیرتر نوشته شده بودند. این موضوع قابلیت مقایسه نسخه های کنونی عهد عتیق با نسخ قدیمی آن را فراهم می کند.