مخلص

مخلص . [ م َ ل َ ] (ع اِ) جای خلاص . (از غیاث ) (از آنندراج ) (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). ملجاء و پناهگاه و جای رهائی و جای فرار و گریز. (ناظم الاطباء). محل خلاص و رهائی . راه نجات . مفر و گریزگاه : عذرهای نغز و دفعهای شیرین می نهد و مخرجهای باریک ومخلص های نادر می جوید. (کلیله و دمنه چ مینوی ص 141).هر چند وجه تدارک اندیشید مخلص ندید. (کلیله و دمنه ایضاً ص 243). روباه گفت : مخلص و مهرب نزدیک و مهیا.(کلیله و دمنه ایضاً ص 254). تو ندانی که طلب مخلص از ورطه ٔ هلاک ... فاضلتر امتنانی است . (کلیله و دمنه ایضاً ص 329). امیر سیف الدوله در چاره ٔ این کار و طریق مخلص و وجه مخرج این حادثه فروماند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 192). گفت این حادثه جز بقهر به مخلص نتوان رسانید. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ایضاً ص 37).
صد ره و مخلص بود از چپ و راست
از قضا بسته شود کواژدهاست .

مولوی .

در یکی گفته ریاضت سود نیست
اندر این ره مخلصی جز جود نیست .

مولوی .

هر پیمبر امتحان را در جهان
همچنین تا مخلصی میخواندشان .

مولوی .

|| محل اتمام . (غیاث ) (آنندراج ) :
نا کسان را ترک کن بهر کسان
قصه را پایان بر و مخلص رسان .

مولوی .

پیش از آن کاین قصه تا مخلص رسد
دود گندی آمد از اهل حسد.

مولوی .

|| در نظم و نثر، گریزگاه . جائی که نویسنده یا شاعر بمناسبت ممدوح خود را می ستاید. جائی که دعا و ثنای شاعر بیان می شود. جای گریز شاعر به مقصود. آنجا که شاعر مقصود خود را با رعایت تناسب معنی و سلاست لفظ بیان می کند : و دیباچه ٔ عمرخود را به ذکر بعضی از مفاخر ذات و معالی صفاتش مطرا گردانیدم و در مقطع هر بابی مخلصی دیگر به دعا و ثنای زاهرش اطاب اﷲ نشره ... پدید آوردم . (مرزبان نامه چ قزوینی ص 8). || به اصطلاح شعرا تخلص ، یعنی لقبی که شاعر برای خود اختیار می کند و آن را در آخرین بیت از غزل خود ذکر می کند و آن بیت را شاه بیت می نامند. (ناظم الاطباء). رجوع به تخلص شود. || کلمه ای است که در کوتاهی سخن استعمال می کنند. (ناظم الاطباء).
- مخلص کلام ؛ بالجمله . بالاخره . خلاصه . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
- مخلص سخن ؛ خلاصه ٔ کلام . خلاصه ٔ سخن . سخن کوتاه : مخلص سخن آن است که مولانا از مردم رذل طمع می کرده و قوت طامعه ٔ او بر عکس طالعش بود. (مجالس النفائس ص 16).
|| (اِمص ) به معنی رهائی و خلاصی . (غیاث ) (آنندراج ).

مخلص . [م ُ ل ِ ] (ع ص ) اخلاص کننده . (غیاث ) (آنندراج ) (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). بی ریا و سمعه ٔ در عمل . خالص و صاف و پاک و بی غش و صادق و دوست حقیقی و بی نفاق و مطیع و فرمانبردار. (از ناظم الاطباء). صمیم . بی ریا: سلطان آن فرمود در باب من بنده ٔ یگانه ٔ مخلص بی خیانت که از بزرگی وی سزید. (تاریخ بیهقی ).
مرمرا در میان قافله بود
دوستی مخلص و عزیزو کریم .

ناصرخسرو.

و امیدهای بندگان مخلص در آنچه دیگر اقالیم عالم در خطه ٔ ملک میمون خواهد افزود. (کلیله و دمنه ). غایت نادانی است ... توقع دوستان مخلص بی وفاداری . (کلیله و دمنه ). بنده ٔ مخلص و خادم متخصص احمدبن عمربن علی ... (چهارمقاله ٔ عروضی چ دانشگاه ص 5).
این مرا زائر، آن مرا عاید
این مرا مخلص آن مرا دلدار.

خاقانی (دیوان چ سجادی ص 203).

که بسا مخلصا که شربت زهر
نوش کرد از برای همدردی .

خاقانی (دیوان ایضاً ص 807).

به گناهی ز مخلصان مازار
کاهل اخلاص خود گنه نکنند.

خاقانی (ایضاً ص 860).

و عقاید ضمایر بندگان مخلص ... هر لحظه مستحکم تر است . (سندبادنامه ص 10). و از بندگان مخلصت شمارد. (گلستان ). رازی که نهان خواهی ، با کسی در میان منه اگر چه آن دوست مخلص باشد (گلستان ).
دوش مرغی بصبح می نالید
عقل و صبرم ببرد و طاقت و هوش
یکی از دوستان مخلص را
مگر آواز من رسید به گوش .

سعدی (گلستان ).

سخنی بی غرض از بنده ٔ مخلص بشنو
ای که منظور بزرگان حقیقت بینی .

حافظ.

|| بنده ای که با اخلاص خدا را عبادت کند، و به وی شرک نیاورد و از معاصی دور باشد. (از تعریفات جرجانی ). بنده ای که در دین خود خالص بود و خدا وی را برگزیده باشد. ج ، مخلصون .(ناظم الاطباء) : شیطان با مخلصان برنمی آید و سلطان با مفلسان . (گلستان ).
دو بامداد کسی گر رود به خدمت شاه
سیم هر آینه در وی کند به لطف نگاه
امید هست پرستندگان مخلص را
که ناامید نگردند از آستان اله .

(گلستان ).

|| صاف کننده ٔ طلا را گویند. (انساب سمعانی ج 2 ص 515).

ارادت مند

یکرو، یکدل، چاکر، ارادتمند، بیریا، اخلاصمند، بااخلاص، پاک، راستین، صدیق، صمیمی،