کاروانسرای میبد

کاروانسرای میبد کاروانسرایی مربوط به دوره صفوی است و در استان یزد، میبد، بلوار قاضی میرحسین جای گرفته و این اثر در تاریخ ۲ مرداد ۱۳۵۷ با شمارهٔ ثبت ۱۶۱۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.حوضچه میانه حیاط   آب انبار   مردی سرگرم بافت زیلو در یکی از بخش بازسازی شده کاروانسرا   نمایی از سقف کاروانسرا، دریچه نور و هوا
محمد مفید مستوفی، در جامع مفیدی، بانی کاروانسرای میبد را میرزا محمدامین فرزند خواجه محمدعلی یزدی معرفی کرده است؛ اما صفاءالسلطنه در گزارش کویر، بانی کاروانسرا را محمد ولی میرزا معرفی کرده است. محمد ولی میرزا فرزند فتحعلی شاه قاجار و حاکم یزد بوده و کاروانسراهای گوناگوی از جمله کاروانسراهای کاروانسرای ساغند و کاروانسرای خرانق و کاروانسرای علی آباد را در این منطقه بنا نهاده است. برپایه سنگ نوشته آب انبار، بانی آن میرزا محمدسمیع فرزند محمدابراهیم بوده و به سرکاری خواجه محمدتقی فیروزآبادی بنا شده است. در پایان این سنگ نوشته نیز نام نگارنده آن، محمد یزدی یاد کرده شده است.
در بنا سنگ نوشته تاریخ دار پیدا نشده است؛ اما بر سنگ نوشته ورودی آب انبار همسایه کاروانسرا که به آن «آب انبار کـُلار» هم می گویند، تاریخ ۱۰۷۰ دیده می شود و از آنجایی که طرح آب انبار کاملاً هماهنگ با طرح کاروانسرا است، می توان گمانه زد که احتمالاً دو بنا را هم زمان با هم ساخته اند.
هر چند این بنا در سیاهه آثار دوره صفویان شناسانده شده است، اما ساخت آن به شیوه قاجاری است. همچنین در منابع آمده است که ساختمان سبک صفوی هنوز استوار مانده و به احتمال زیاد بر ویرانه های کاروانسرایی کهن تر ساخته شده است. در جلو این کاروانسرا، بازارچه ای بوده که سقف چارسوی آن فرو ریخته بود و بتازگی بازسازی شده است. بخش های دیگر کاروانسرا نیز بر اثر رطوبت و با گذشت زمان آسیب دیده بود که اکنون کاملاً بازسازی شده است.

کاروان سرای مِیْبُد
کاروان سرای مِیْبُد
این بنا هستۀ اصلی مجموعه ای دربرگیرندۀ کاروان سرا، چاپارخانه، آب انبار، یخچال، و بازارچه بوده است. کتیبۀ آب انبار، تاریخ ۱۰۷۰ق مقارن با دورۀ صفوی، را نشان می دهد. اما در سفرنامۀ صفاءالسلطنه نائینی، محمدولی میرزا، حاکم یزد در دورۀ فتحعلی شاه، بانی کاروان سرا معرفی شده است. کاروان سرا صحن مربع شکلی در میانه دارد. ایوانی در میانۀ هریک از اضلاع صحن، و در طرفین ایوان ها، ایوانچه ها و حجرات پشت آن ها قرار دارد. یکسانی ارتفاع ایوان ها و ایوانچه ها از تشخّص ایوان ها کاسته است. اصطبل ها، فضاهای کشیده ای در پشت دو جبهۀ شرقی و غربی کاروان سراست. در میانۀ صحن، حوض خانه ای قرار دارد که حوض آن از آب قنات پرآب می شده، و فضایی دلپذیر برای استراحت کاروانیان بوده است. بازارچه ای در خارج ضلع شمالیِ کاروان سرا، ورود به بنا از طریق ایوان شمالی را به طور مستقیم، ممکن می ساخته است.