بنیاد دایره المعارف اسلامی

wikifeqh: فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی است
یکی از بنیادهایی که زیر نظر مقام معظم رهبری تأسیس شد، بنیاد دایرة المعارف اسلامی است. آیت الله خامنه ای در اولین دوره ی ریاست جمهوری شان (۱۳۶۰ ـ ۱۳۶۴) تصمیم به تأسیس این بنیاد گرفت و در ۱۳۶۲ این نهاد رسماً تأسیس شد. بنیاد پس از تأسیس، فعالیت خود را در تهران و زیرنظر ایشان آغاز کرد.
بر طبق اساسنامه، «بنیاد دایرة المعارف اسلامی، نهادی است غیرانتفاعی که هدف اصلی آن تدوین و نشر دانشنامه ی جهان اسلام است». گستره ی مطالعات این بنیاد هم در حوزه ی مطالعات جهان اسلام و ایران قید شده است. این بنیاد به تدریج به یکی از کانون های اصلی و معتبر دانشنامه نگاری در قلمرو جهان اسلام تبدیل شد و از همان سال های آغازین به کوشش جمعی از زبده ترین استادان و پژوهشگران، آیین نامه ها و ضوابط تألیف، ترجمه، ویرایش، کتابشناسی و آماده سازی مقالات تدوین شد تا زمینه ی دستیابی به دایرة المعارفی مرجع و معیار فراهم آید.
ساختار و تشکیلات اداری بنیاد دارای چهار رکن است:
ریاست عالی بنیاد هم اکنون بر عهده ی مقام معظم رهبری، آیت الله سید علی خامنه ای است. هیئت امنا که مرکب از چهارده نفر از استادان برجسته ی حوزه و دانشگاه است، عبارتند از: نصرالله پورجوادی، غلامعلی حداد عادل، غلامعلی خوشرو، جعفر سبحانی، عبدالکریم سروش، سید جعفر شهیدی، جمال الدین شیرازیان، حسن طارمی راد، ابوالقاسم گرجی، صادق لاریجانی، مهدی محقق، محمدهادی معرفت، سید مصطفی میرسلیم، علی اکبر ولایتی.
اهم وظایف و اختیارات هیئت امنا مطابق اساسنامه عبارت است از: تعیین خط مشی دانشنامه، ضوابط و معیارهای علمی، رسیدگی به صلاحیت معاونان و مشاوران، تغییر در اساسنامه و بررسی مسائل خاص. هیئت مدیره ی بنیاد نیز مرکب از رئیس هیئت امنا، مدیر عامل و معاونان اوست. مدیرعامل به پیشنهاد هیئت امنا و تصویب ریاست عالی برگزیده می شود. عزل و نصب معاون علمی، معاون اجرایی، تأسیس بخش های مختلف بنیاد و اداره ی امور علمی و اجرایی از وظایف و اختیارات اوست.
سازمان علمی بنیاد نیز زیر نظر معاون علمی و واحدهای اداری مالی و پشتیبانی، زیر نظر معاون اجرایی فعالیت می کنند. هیئت مشاوران علمی نیز بر اساس اساسنامه به پیشنهاد مدیرعامل و تصویب هیئت امنا، انتخاب می شوند. مشاوران را طیف متنوع و گسترده ای از متخصصان، کارشناسان و صاحب نظران در زمینه های مختلف علوم و معارف اسلامی تشکیل می دهند. شماری از این مشاوران به صورت تمام وقت یا پاره وقت با بنیاد همکاری دارند و شماری دیگر کارشناسان ایرانی و غیرایرانی اند که در صورت لزوم، از آنان نظرخواهی می شود.
اولین شورای علمی به منظور تدوین و اجرای برنامه ی علمی و عملی به ریاست مهدی محقق و با حضور فتح الله مجتبایی، علی اشرف صادقی و عبدالحسین آذرنگ و دو استاد فقید عباس زریاب خویی (متوفی بهمن ۱۳۷۳) و احمد طاهری عراقی (متوفی ۱۳۷۰) تشکیل شد. در چند سال اخیر که بر شمار اعضای هیئت علمی تمام وقت در گروه های علمی بنیاد افزوده شده، از تعداد مشاوران علمی خارج از بنیاد کاسته شده است. سازمان علمی بنیاد مرکب از ده گروه علمی، شش واحد علمی پشتیبانی و دو بخش دفتر آموزش حین خدمت و دفتر سفارش و دریافت مقالات است.