بقال بازی

بقّال بازی نوعی کمدی سنتی ایرانی بود که برای اجرا، متن پیش نوشته ای نداشت و بداهه پردازی از مهم ترین ویژگی هایش بود. دو شخصیت اصلی این نوع نمایش، بقالی خسیس و پولدار و نوکری تنبل و زیرک به نام نوروز بود. نوروز برای آنکه اربابش را آزاد دهد، خود را نادان جلوه می داد و هرچه اربابش دستور می داد، برعکس رفتار می کرد. گاهی دزدی که به ظاهر برای خرید ماست می آمد، سبب درگیری های خنده دار و ماستی شدن بقال می شد. در مواردی دیگر، شخصیت های پادشاه، وزیر، رشکی و ماستی در نمایش می آمدند. در هر نمایش بقّال بازی، آغاز ماجرا از زمانی بود که مشتری از بقال می خواست ماست بخرد.

بقّال بازی
بقّال بازی
از نمایش های سنتی ایرانی. این نمایش دو بازیگر اصلی دارد: یکی بقال پول دار و دیگری مردی بی پول که در هر صحنه با لباسی ظاهر می شود و مدام لهجه عوض می کند. غرض مرد بی پول از این همه تغییر چهره و لحن و لهجه، آن است که هوش از بقال برباید تا بتواند در فرصت مقتضی مقداری ماست از او بدزدد، چون بقال از دزدیده شدن ماست باخبر می شود، درپی او می گردد. به محض این که دست بقال به دزد می رسد، دزد باقی ماندۀ ماست را به سر و صورت او می پاشد و می گریزد. مبنای اصلی این نمایش که ظاهراً در جشن ها برگزار می شده، تقلید است. بدین صورت که شخصیت مثبت نمایش، اعمال ناشایست شخصیت منفی را عیناً تقلید و تکرار می کند تا تماشاگر نمایش را از قبایح اعمال او آگاه کند. بنا بر روایتی، ناصرالدین شاه قاجار در سفری به اصفهان، چون از دفع شرارت الواط و مفسدین دولتی آن سامان درماند، برای تأدیب و روشنگری دستور داد تا بقال بازانی بیابند و نمایشی برپای دارند تا مگر، اشرار از نمایش درس عبرتی بگیرند. معروف ترین بقال بازی که نام او، چون یکی از شخصیت های نمایشی به شیوۀ تئاترهای غربی، برجای مانده، کریم شیره ای است که به همراه یکی دو بازیگر دیگر در حضور ناصرالدین شاه نمایش هایی سراسر انتقادی اجرا می کرد. گفتنی است که نمایش بقال بازی کاملاً بداهه خوانی بود و براساس متنی اجرا نمی شد. امروزه، روایت هایی مکتوب از بقال بازی به دست داده اند و آن را از حالتی انتقادی که در هر برهه ای از زمان با اوضاع روز به بداهه شکل می گرفت، بیرون کرده اند. دو شخصیت اصلی این روایت های مکتوب، کریم شیره ای و چوردکی نام دارند.