تیاذق

تیاذُق
به احتمال قوی، معرّب نام تئودوکوس، پزشک مخصوص امویان و مخصوصاً حجّاج بن یوسف ثقفی (حک: ۴۵ـ۹۵). نام او به صورت های گوناگون از جمله تیاذوق، تیادوق و ثیاذوق آمده است. به عقیدۀ برخی او شاگردان مهمی چون فُرات بن شحناثا، طبیب عیسی بن موسی عباسی ( ـ ۱۶۷) تربیت کرده است. برخی از دانشمندان، از جمله عبدالله بن مسلم بن قتیبۀ دینوری ( ـ۲۷۶) و رازی، از او نقل قول کرده اند. آثاری را به او نسبت داده اند از جمله الکُناش، کتاب ابدال الادویة (دربارۀ داروها و بدل های آن ها)، و دو کتاب که هم اکنون موجودند به نام های قصیدة فی حفظ الصّحة و الفصول فی الطب. دستورات بهداشتی ده گانه او برای حجّاج معروف است از جمله این که «تا گرسنه نشده ای غذا نخور؛ پس از غذا بلافاصله چیزی ننوش و ...».

[ویکی فقه] تیاذُق/ تیاذوق، پزشک مخصوص حَجّاج بن یوسف ثقفی (حک:۴۵-۹۵) حاکم اموی عراق، زبان مادریاو یونانی بود.
تشخیص هویت او به سبب اشتباهاتی که در املای نام او روی داده دشوار است. ظاهرا شکلهای مختلفی برای نام وی ضبط کرده اند، از جمله، «تیادوق» ابن ندیم، (متوفی ۳۸۵) «ثیاذوق» و «تَیاذُق»، صورتهایی معرّبِ از تئودوکوس است. اولمان تیاذوق را صورتی احتمالی از تئودوخوس دانسته است. قِفْطی (متوفی ۶۴۶) دو پزشک به نامهای «تیاذوق» و «ثاذون» را ذکر کرده که در خدمت حجّاج بن یوسف بودند و در باره ثاذون نوشته که روزی حجّاج از او سؤال کرد که داروی ترک گِل خواری چیست، او پاسخ داد: «اراده ای چون اراده تو، ای امیر» و حجّاج گِلی را که در دست داشت به زمین انداخت و دیگر هرگز گِل نخورد. ابن ابی اصَیْبِعه (متوفی ۶۶۸) همین حکایت را عیناً برای تیاذوق نقل کرده است. ابن عِبْری (۶۲۳ـ ۶۸۵) نیز، احتمالاً به تأسی از قفطی، از دو تن به نام «تیاذوق» و «ثاودون» یاد کرده که هر دو پزشک حجّاج بودند اما لوکلر آوردن چند شرح حال مشابه تحت نامهای مختلف را در تاریخ الحکماء قفطی مسبوق به سابقه دانسته (در این مورد اریباسیوس را شاهد آورده) و نتیجه گرفته که ما تنها با یک پزشک و آن هم تئودوکوس مواجهیم.
پزشک مبرِّز
بیشتر مؤلفان دوره اسلامی تیاذوق را از پزشکان مبرِّز و مشهور دوره اموی ذکر کرده اند که شاگردان بزرگی مانند فُرات بن شَحْناثا، طبیب عیسی بن موسی عباسی (متوفی ۱۶۷)، ولیعهد در دوران حکومت منصور (۱۳۶ـ ۱۵۸)، تربیت کرد.
اثار تیاذوق
سزگین چهار اثر را که معلوم نیست در اصل به یونانی بوده یا عربی، برای تیاذوق ذکر کرده: ۱) الکُنّاش، که سزگین منقولات رازی در الحاوی را از این کتاب می داند؛ ۲) قصیده فی حفظ الصحه که اولمان انتساب آن را به تیاذوق نادرست دانسته؛ ۳) کتاب أبدال الادویه و کیفیه دَقِّها و ایقاعها و إذابتها و شی ء من تفسیر اسماء الادویه (در باره تهیه داروها و بَدَلهای داروها)؛ ۴) الفصول فی الطبّ، که ظاهراً خلاصه ای از الکنّاش وی بوده است. از این آثار چیزی باقی نمانده، اما برخی از حکیمان دوره اسلامی در آثار خود از تیاذوق نقل قول کرده اند. قدیمترین مؤلفی که او را یاد کرده، عبداللّه بن مُسلم بن قُتَیبَه دینوری (متوفی ۲۷۶) است که بی ذکر نام کتاب، چند توصیه بهداشتی او به حجّاج بن یوسف را در کتاب عُیون الاخبار آورده است، مانند اینکه «فقط گوشت حیوانات جوان را که خوب پخته شده باشد، بخور»؛ «پس از ناهار بخواب و پس از شام راه برو، حتی صد قدم».
دستورات بهداشتی و درمانی
...