مسجد لنبان

مختصات: ۳۲°۳۹′۰۴″شمالی ۵۱°۳۹′۰۸″شرقی / ۳۲٫۶۵۱۱۶°شمالی ۵۱٫۶۵۲۱۷°شرقی / 32.65116; 51.65217
فهرست آثار ملی ایران
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
مسجد لنبان یکی از آثار دوره صفوی در اصفهان است که در محله قدیمی لنبان واقع شده است. این مسجد در زمان شاه سلیمان صفوی بر خرابه های مسجدی بنا شده که در قرن هشتم احداث شده بود. این مسجد در خیابان بهشتی، خیابان مسجد لنبان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شمارهٔ ثبت ۲۹۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برخی گفته اند اولین مسجدی که در اصفهان بنا شده مسجد لنبان بوده است.
در رساله «محاسن اصفهان» ـ تألیف مافروخی ـ نام محله لُنبان بارها آمده و مخصوصاً از مسجد و عمارتی توصیف شده که یکی از ارکان نامی اصفهان، آن را در قرن هشتم هجری ساخته بوده است و مترجم رساله محاسن ـ حسین بن محمد بن ابی الرضا علوی آوی ـ از او به این ترتیب نام می برد: «صاحب معظم قدوه اعاظم الامم جلال الوزراء جمال الدوله والدین محمد دیلم دستجردی الاصفهانی». مترجم رساله محاسن در بنیادگذاری این عمارت شخصاً حضور داشته است و نام آن را «عمارت جمال الدین» می گوید.

مسجد لُنْبان
این مسجد بنیانی بسیار کهن دارد. در کتاب های معتبر مختلف آمده، که اولین مسجدی است که در اصفهان بنا شده، و امام حسن (ع) در آن نماز گزارده است. ظاهراً مزار یکی از پیامبران در زیر شبستان این مسجد قرار دارد. مسجد لنبان را در دورۀ صفوی مرمت کردند و بخش هایی را به آن افزودند. کتیبۀ سردر مسجد، مورخ ۱۰۸۰ق، حاکی از مرمت آن در دورۀ شاه سلیمان صفوی است. شبستان مسجد در سمت قبلۀ صحن، در کنار گنبدخانه قرار دارد، و در اصل ستون های قطور آجری و ایوان هایی با ستون های چوبی در دو ضلع خود داشته است؛ این شبستان را در نیم قرن اخیر با اسکلت فلزی بازسازی کردند. مسجد، صحن کوچکی دارد که دو ایوانِ آن در جهات شمالی و جنوبی، بر محور قبله تأکید می کنند. بر سطح خارجی گنبد و پشت بغل های ایوان های مسجد، تزیین کاشی کاری دیده می شود.

[ویکی اهل البیت] مسجد لنبان یکی از آثار دوره صفوی در اصفهان است که در محله قدیمی لنبان واقع شده است. این مسجد در زمان شاه سلیمان صفوی بر خرابه های مسجدی بنا شده که در قرن هشتم احداث شده بود. مردم اصفهان برای مسجد لنبان احترام خاصی قائل هستند و عقیده دارند حضرت امام حسن علیه السلام در این مسجد نمازگزارده اند.
قبل از دوران صفویه لنبان جزو شهر اصفهان نبوده است. یاقوت در کتاب "معجم البلدان" به مسجد لنبان اشاره کرده است و بیان می کند که: لنبان به ضم اول دیه بزرگی است او در اصفهان دروازه ای بداین نام معروف است.
ابونعیم درباره محله لنبان در زمان یهودیه چنین بیان می کند که: پس از آنکه مسجد یهودیه بنا شد و یهودیه رو به توسعه نهاد زمین های 15 قریه دیگر از جمله لنبان بدان پیوست و شهر یهودیه اینگونه گسترش یافت.
در مورد واژه لنبان دو نظر وجود دارد:
برخی گفته اند اولین مسجدی که در اصفهان بنا شده مسجد لنبان بوده است.
در رساله «محاسن اصفهان» ـ تألیف مافروخی ـ نام محله لُنبان بارها آمده و مخصوصاً از مسجد و عمارتی توصیف شده که یکی از ارکان نامی اصفهان، آن را در قرن هشتم هجری ساخته بوده است و مترجم رساله محاسن ـ حسین بن محمد بن ابی الرضا علوی آوی ـ از او به این ترتیب نام می برد: «صاحب معظم قدوه اعاظم الامم جلال الوزراء جمال الدوله والدین محمد دیلم دستجردی الاصفهانی». مترجم رساله محاسن در بنیادگذاری این عمارت شخصاً حضور داشته است و نام آن را «عمارت جمال الدین» می گوید.
مسجد مزبور در دوره صفویه بازسازی شده و در دوره های بعدی نیز تعمیراتی کلی در آن صورت گرفته است، به طوری که از آثار قدیمی آن به غیر از چند قطعه گچ بری مربوط به قبل از صفویه و چند لوح کاشی کاری از دوره صفویه که در تالار جدید مسجد برجای مانده، چیز دیگری مشهود نیست. خطوط باقی مانده بر دو لوح کاشی به خط ثلث سفید بر زمینه لاجوردی و مورخ 1080هـ.ق است. در بالای در ورودی مسجد به خط نستعلیق سفید بر زمینه کاشی لاجوردی، اشعاری نوشته شده که حاکی از تعمیر مسجد در دوره شاه سلیمان صفوی است. کتیبه سردر مسجد لنبان، از اضافات قرن سیزدهم هجری، مورخ 1256 است. در زیر تالار بزرگ مسجد، نهر آبی جریان دارد و سردابه ای بنا شده است. منبر مسجد معروف به منبر صاحب الزمان، مورخ 1114هـ.ق، از نفیس ترین منبرهای عهد صفوی است. این بنا به شماره 293 به ثبت تاریخی رسیده است.
از «علامه محمدتقی مجلسی» نقل است که حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام به هنگام عزیمت به گرگان، مدتی را در اصفهان اقامت داشته و در این مسجد نماز گذارده اند این امر تقدس خاصی را به این مسجد بخشیده. همچنین مردم با توجه به ایمان و اعتقادات خویش، از دیر باز حوائج و خواسته هایشان را در عریضه ای می نوشتند و به نهر آبی که از میان آن می گذشته است می انداخته اند. هم اکنون نیز انجام این طریق تقاضای استجابت خواسته هایشان، در این مسجد رواج دارد. مشهور است که قبر یکی از پیامبران زیر شبستان این مسجد قرار دارد.