ارگ کریم خان

ارگ کریم خانی در مرکز شهر شیراز قرار دارد. این ارگ در دوره سلطنت سلسله زندیه ساخته شده است و پس از اینکه کریم خان زند شیراز را به عنوان پایتخت خود و این مکان را به عنوان مکان زندگی خود انتخاب کرد، به ارگ کریم خانی معروف شد. در زمان سلطنت سلسله پهلوی از ارگ به عنوان زندان استفاده شد که آسیب هایی به آن وارد شده است. در سال ۱۳۵۰ این ارگ به اداره فرهنگ و هنر وقت واگذار شد. این بنای بزرگ اکنون زیر نظر سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اداره می شود و از چند سال پیش کار مرمت این بنا آغاز شده است تا به عنوان موزه بزرگ فارس مورد استفاده قرار گیرد. این اثر در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۵۱ با شمارهٔ ثبت ۹۱۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.دیوار جنوبی و شرقی ارگ   نمایی از درون ارگ   نمایی از حوض درون ارگ و ایوان غربی   undefined   undefined   undefined   undefined   undefined   undefined   undefined   undefined   undefined   undefined   در اوایل حکومت قاجار
ساخت ارگ بین سال های ۱۷۶۶ و ۱۷۶۷ میلادی انجام شد و کریمخان بهترین معماران زمان خود را جهت ساخت آن بکار گرفت. او همچنین بهترین مصالح را از داخل و خارج کشور تهیه و ساخت بنا را به سرعت تمام کرد. این بنا در دوره زندیه به عنوان محل استقرار حکومت و در دوره قاجاریه به عنوان محل زندگی فرمانداران محلی استفاده می شد. عبدالحسین میرزا فرمانفرما حکم ران فارس، دستور به بازسازی مینیاتورهای نقاشی شده در این بنا داد.
بنای ارگ ترکیبی از دو معماری مسکونی و نظامی است. بخش درونی ارگ با ایوان ها و اتاق های نقاشی شده، آبنماها و باغچه ها از ظرافت خاصی برخوردار است. سه ضلع شمال، جنوب و غرب هر یک دارای یک ایوان و شش اتاق مسکونی در دو طرف آن است. ضلع شرقی شامل حمام خصوصی و برخی امکانات خدماتی است.
برج و باروی چهارگانه به انضمام خندقی که سابقاً دور آن حفر شده بود نیز نقش دفاعی بنا را بر عهده داشته اند. ضخامت دیوارها در پایه ۳ متر و در بالا ۱۲ متر است. ارتفاع برج ها نیز ۱۴ متر می باشد و از آجر ساخته شده اند.

اَرْگِ کریم خان
اَرْگِ کریم خان
این ارگ، همراه با مجموعه بناهای دیگری از دورۀ کریم خان زند، بر گرد میدانی وسیع در شیراز قرار گرفته بود. در دورۀ آقا محمدخان قاجار، این بنا بسیار آسیب دید، و به دستور وی، مصالح و لوازم نفیس بنا را جدا کردند و به تهران بردند. در دورۀ قاجار، حکّام فارس در این بنا سکونت داشتند، و در ساختمان و تزیینات آن تغییرات بسیاری دادند. در دورۀ پهلوی، ارگ به زندان تبدیل شد، و آسیب های بیشتری به آن وارد آمد. در عملیات مرمت بنا، از حدود ۱۳۵۰ش تاکنون، بنا به شکل اولیۀ خود درآمده است. در این زمان، تزیینات باقی مانده از دورۀ زندیه را از زیرلایه های گچ خارج کرده اند. ارگ، حیاط مستطیل شکل وسیعی در میانه دارد که حوض طویلی محور اصلی آن را می پیماید. در میانۀ سه جبهۀ این حیاط، ایوانی با دو ستون سنگی، و در دو سوی هریک از این ایوان ها، کفش کن ها و اتاق ها یک در میان، قرار گرفته اند. براساس منابع موجود، فضاهای مختلف بنا تزییناتی همچون نقاشی، طلاکاری، حجاری، منبت کاری و ...، داشته اند، که امروزه قسمت های کمی از آن باقی است. جبهۀ چهارم حیاط، دو حیاط کوچک و فضاهای خدماتی پیرامون آن ها، حمّام، و ورودی را دربر می گیرد. بر بالای درگاه ورودیِ ارگ، تصویری از «نبرد رستم و دیو سفید» کاشی کاری شده است. چهار برج قطور و مدور در چهار گوشۀ خارجی ارگ، آن را به قلعه ای مستحکم بدل کرده است.