استفاده از گاه شمار یا تقویم در ایران پیشینه ای بسیار کهن دارد. در گذر زمان گاه شماری ایرانی دگرگونی های زیادی کرده است. در ایران از روش های گاه شماری متفاوت مانند گاه شماری خورشیدی و گاه شماری قمری و با مبداهای متفاوت مانند تاج گذاری یزدگرد سوم یا هجرت پیامبر اسلام استفاده شده و می شود.
گاه شماری میترایی (آریایی)
گاه شماری کردی (مادی)
گاه شماری هخامنشی (پادشاهی)
گاه شماری زرتشتی (اوستایی)
گاه شماری اوستایی نو
گاه شماری میلادی
گاه شماری خراجی
گاه شماری یزدگردی
گاه شماری هجری قمری
گاه شماری جلالی
گاه شماری هجری خورشیدی برجی
گاه شماری هجری خورشیدی
گاه شماری خوارزمی
گاه شماری شهریاری
گاه شماری حیوانی
گاه شماری طبری (تبری)
گاه شماری گیلکی
گاه شماری لکی
گاه شماری پشتکوهی
گاه شماری محلی نطنز و کاشان
گاه شماری بهائی
گاه شماری شاهنشاهی
گاه شماری کردی گرمسیری سلطانی
گاه شماری رسمی ایران
یکی از کوشش های همیشگی ایرانیان، تنظیم گاه شماری بوده است که با زمان طبیعی و دوره رویدادهای کیهانی، حداکثر انطباق را داشته باشد. این کوشش منجر به ایجاد و بهره برداری از نظام های گاه شماری بسیار متعدد و متنوعی شد که در نهایت با تدوین و تنظیم سالنامه اعتدالی ایرانی به حداکثر دقت ممکن برای تطبیق گاه شماری قراردادی با سال طبیعی دست یافته شد؛ و امروزه نیز این گاه شماری همچنان دقیق ترین گاه شماری تاریخ بشر شناخته می شود. گمان نمی رود که هیچ مردم و تمدنی به اندازه ایرانیان تا این اندازه به بررسی و پژوهش در گاه شماری پرداخته باشند. فهرست نسخه های خطی احمد منزوی، خود به تنهایی نشان دهنده بیش از دو هزار نسخه سالنامه خطی منتشرنشده به زبان فارسی است. بیشترین کتیبه های باستانی در زمینه نجوم و گاه شماری که در میان رودان بدست آمده اند، به دوران فرمانروایی کاسیان و هخامنشیان منسوب هستند. کوشش و پیگیری دانشمندان ایرانی، منجر به پیدایی دقیق ترین گاه شماری جهان در ایران شده است.
گاه شماری ایرانی تقویم خورشیدی برگرفته از تقویم بابلی بوده که خود متأثر از تقویم مصری بوده است. این تقویم در زمان هخامنشیان بومی شده و در زمان ساسانیان متأثر از تقویم ژولینی بود. از زمان ورود اسلام به ایران تقویم هجری قمری تا مشروطیت تقویم رسمی گردید و تقویم خورشیدی (از جمله خراجی و یزدگردی) نیز برای امور زراعی-مالی کاربرد داشت. در سال ۴۷۱ قمری تقویم خورشیدی جلالی تدوین گردید اما چندان رواج نیافت. تقویم جلالی به سال ۱۲۶۴ خورشیدی با تغییراتی در قالب گاه شماری هجری خورشیدی برجی مجدداً رایج شد و در سال ۱۲۸۹ خورشیدی در زمان مشروطیت تقویم مالی ایران شد. بر همین اساس در آغاز سال ۱۳۰۴ خورشیدی با تغییراتی در محاسبات و عناوین ماه ها به عنوان تقویم رسمی ایران درآمد که تا کنون رایج است.
گاه شماری در دوران کهن در ایران معمولاً بر اساس خورشید انجام می گرفت. گاه شماری های نخستین ایران برگرفته از گاهشماری بابلی با سال ۱۲ماه سی روزه بوده که هر ۶سال یکبار ۱۳ماهه می شده است. گاه شماری های ۳۶۵روزه برگرفته از گاه شماری باستانی مصری اند. گاه شماری در دوره هخامنشیان تغییراتی کرده و به صورت گاه شماری زرتشتی درآمد. در زمان اردشیر اول پادشاه ساسانی، تقویم ایرانی متأثر از گاه شماری ژولینی تغییراتی کرد و به آخر سال ۵ روز اضافه شد و در دوره یزدگرد سوم هم اصلاحاتی در آن انجام شد. پس از ورود اسلام به ایران، گاه شماری قمری جایگزین گاه شماری خورشیدی شد. اما با توجه به نقص های گاه شماری قمری اسلامی و برای تعیین سال فصلی و مالی جهت زمان پرداخت مالیات کشاورزان، تقویم خورشیدی (ازجمله: تقویم خراجی) کاربرد داشت اما از مبدأ حقیقی آن گاه تا دوماه عقب می افتاد.
گاه شماری میترایی (آریایی)
گاه شماری کردی (مادی)
گاه شماری هخامنشی (پادشاهی)
گاه شماری زرتشتی (اوستایی)
گاه شماری اوستایی نو
گاه شماری میلادی
گاه شماری خراجی
گاه شماری یزدگردی
گاه شماری هجری قمری
گاه شماری جلالی
گاه شماری هجری خورشیدی برجی
گاه شماری هجری خورشیدی
گاه شماری خوارزمی
گاه شماری شهریاری
گاه شماری حیوانی
گاه شماری طبری (تبری)
گاه شماری گیلکی
گاه شماری لکی
گاه شماری پشتکوهی
گاه شماری محلی نطنز و کاشان
گاه شماری بهائی
گاه شماری شاهنشاهی
گاه شماری کردی گرمسیری سلطانی
گاه شماری رسمی ایران
یکی از کوشش های همیشگی ایرانیان، تنظیم گاه شماری بوده است که با زمان طبیعی و دوره رویدادهای کیهانی، حداکثر انطباق را داشته باشد. این کوشش منجر به ایجاد و بهره برداری از نظام های گاه شماری بسیار متعدد و متنوعی شد که در نهایت با تدوین و تنظیم سالنامه اعتدالی ایرانی به حداکثر دقت ممکن برای تطبیق گاه شماری قراردادی با سال طبیعی دست یافته شد؛ و امروزه نیز این گاه شماری همچنان دقیق ترین گاه شماری تاریخ بشر شناخته می شود. گمان نمی رود که هیچ مردم و تمدنی به اندازه ایرانیان تا این اندازه به بررسی و پژوهش در گاه شماری پرداخته باشند. فهرست نسخه های خطی احمد منزوی، خود به تنهایی نشان دهنده بیش از دو هزار نسخه سالنامه خطی منتشرنشده به زبان فارسی است. بیشترین کتیبه های باستانی در زمینه نجوم و گاه شماری که در میان رودان بدست آمده اند، به دوران فرمانروایی کاسیان و هخامنشیان منسوب هستند. کوشش و پیگیری دانشمندان ایرانی، منجر به پیدایی دقیق ترین گاه شماری جهان در ایران شده است.
گاه شماری ایرانی تقویم خورشیدی برگرفته از تقویم بابلی بوده که خود متأثر از تقویم مصری بوده است. این تقویم در زمان هخامنشیان بومی شده و در زمان ساسانیان متأثر از تقویم ژولینی بود. از زمان ورود اسلام به ایران تقویم هجری قمری تا مشروطیت تقویم رسمی گردید و تقویم خورشیدی (از جمله خراجی و یزدگردی) نیز برای امور زراعی-مالی کاربرد داشت. در سال ۴۷۱ قمری تقویم خورشیدی جلالی تدوین گردید اما چندان رواج نیافت. تقویم جلالی به سال ۱۲۶۴ خورشیدی با تغییراتی در قالب گاه شماری هجری خورشیدی برجی مجدداً رایج شد و در سال ۱۲۸۹ خورشیدی در زمان مشروطیت تقویم مالی ایران شد. بر همین اساس در آغاز سال ۱۳۰۴ خورشیدی با تغییراتی در محاسبات و عناوین ماه ها به عنوان تقویم رسمی ایران درآمد که تا کنون رایج است.
گاه شماری در دوران کهن در ایران معمولاً بر اساس خورشید انجام می گرفت. گاه شماری های نخستین ایران برگرفته از گاهشماری بابلی با سال ۱۲ماه سی روزه بوده که هر ۶سال یکبار ۱۳ماهه می شده است. گاه شماری های ۳۶۵روزه برگرفته از گاه شماری باستانی مصری اند. گاه شماری در دوره هخامنشیان تغییراتی کرده و به صورت گاه شماری زرتشتی درآمد. در زمان اردشیر اول پادشاه ساسانی، تقویم ایرانی متأثر از گاه شماری ژولینی تغییراتی کرد و به آخر سال ۵ روز اضافه شد و در دوره یزدگرد سوم هم اصلاحاتی در آن انجام شد. پس از ورود اسلام به ایران، گاه شماری قمری جایگزین گاه شماری خورشیدی شد. اما با توجه به نقص های گاه شماری قمری اسلامی و برای تعیین سال فصلی و مالی جهت زمان پرداخت مالیات کشاورزان، تقویم خورشیدی (ازجمله: تقویم خراجی) کاربرد داشت اما از مبدأ حقیقی آن گاه تا دوماه عقب می افتاد.
wiki: گاه شماری در ایران